احتمالا تاکنون در اخبار و روزنامه‌ها یا در شبکه های اجتماعی تیترهایی مثل «حباب مسکن تا کجا ادامه دارد؟» یا «حباب ارزهای دیجیتال چه زمانی می‌ترکد؟» را دیده‌اید. به نظر شما منظور از حباب چیست؟ اولین بحران مالی اقتصادی یا حباب اقتصادی چه زمانی شکل گرفت؟ در ادامه می‌خواهیم درباره اولین حباب اقتصادی که به حباب جنون گل لاله معروف است صحبت کنیم.
با ارزتودی همراه باشید تا داستان گلهای لاله را همراه با اتفاقات ریز و درشتی که باعث به وجود آمدن این بحران اقتصادی شد، تعریف کنیم؛ در نهایت بررسی کنیم که آیا جنون گل لاله یا تولیپ مانیا روی ارزهای دیجیتال، مخصوصا بیت کوین تاثیری دارد؟ آیا این دو ارتباطی دارند یا خیر؟!
داستان پیدایش اولین حباب اقتصادی
در اواخر قرن ۱۶ میلادی (سال ۱۵۹۳)، افراد مرفه و ثروتمند در باغ‌های خود از گلهای زینتی و گران قیمت استفاده می‌کردند؛ آن زمان تجارت ادویه به اروپا رونق گرفته بود و گلهای لاله نیز در کنار سایر اقلام وارد اروپا شدند.
در تمام قاره‌ی اروپا هیچ گیاهی شبیه به این گل نبود و این موضوع باعث خاص شدن لاله‌های رنگارنگ شد. منحصر به فرد بودن این گل باعث شد تا به سرعت تبدیل به یک کالای لوکس در خانه ثروتمندان شود.
به گفته برخی اسناد تاریخی:
« در آن زمان هر شخص ثروتمندی که کلکسیونی از گلهای لاله و تنوع رنگ آن‌ها را نداشت به فردی بی‌سلیقه معروف میشد!»
به همین دلیل حتی تاجرین طبقه متوسط جامعه هلند به تقلید از افراد مرفه و ثروتمند به گلهای لاله علاقه‌مند شدند.
گلهای لاله برای رشد کافی و جوانه زدن نیاز به ۷ تا ۱۲ سال زمان نیاز دارند، اما با گذشت زمان هلندی‌ها متوجه شدند با استفاده از پیاز گل و تکنیک‌هایی که برای رشد و تولید این گیاه یاد گرفتند، می‌توانند گل لاله بومی خود را در مدت زمان کوتاه‌تری پرورش دهند.
در ابتدا خریداری گل لاله جنبه‌ی تجملاتی داشت و بیشتر به علت قیمت زیاد و زینتی بودن آن مشهور شد؛ اما پس از آن که هلندی‌ها توانستند با استفاده از جوانه‌های پیاز مادر گل لاله تولید کنند جنبه سرمایه‌گذاری و کسب سود بالا به خود گرفت!
پیازهای شکسته گل لاله، مانند سایر گل‌ها به صورت تک رنگ و عادی رشد نمی‌کردند و نوع جدید از گلهای لاله‌ی راه راه و چند رنگ به وجود آمد؛ این موضوع باعث رشد شدیدتر قیمت لاله‌ها شد، طوری که حتی مردم عادی خانه و املاک خود را می‌فروختند تا روی گلهای لاله سرمایه‌گذاری کنند.
رفته رفته بازار گل لاله، به یک بازار جذاب و پرسود تبدیل شد که مردم سرمایه‌های هنگفت و بیشتری را وارد آن کردند؛ اما باید بگوییم که این بازار پرهیجان دوام زیادی نداشت! افراد محافظه کار سریع‌تر سرمایه خود را نقد کردند و از این بازار خارج شدند و این سرآغازی بر دومینوی افت قیمت شد.
دومینوی افت قیمت و ترکیدن حباب
در فوریه ۱۶۳۷ گلهای لاله به قله قیمتی خود رسیدند و پس از آن زمانی که با کمبود خریدار مواجه شدند، (به عبارتی تقاضا کاهش یافت اما عرضه بیش از اندازه بود) در نهایت کاهش شدید قیمت رخ داد و حباب قیمتی آن ترکید!
با ترکیدن حباب بازار گل لاله، قیمت یک گل که در هفته گذشته با یک خانه برابر بود، در حال حاضر با یک سیب زمینی برابر شده بود! پس از این اتفاق، قیمت گل لاله هرگز به آن دوره زمانی باز نگشت؛ فراموشی و بی‌ارزشی گل‌ها اتفاقی بود که حباب جنون گل لاله به آن مشهور است.
یکی از دلایل کاهش سریع قیمت این بود که مردم به امید اینکه در آینده با فروش پیاز گل لاله و کسب سود از معاملاتشان می‌توانند وام‌های خود را پرداخت کنند، به صورت اعتباری گل لاله خریدار کرده بودند! زمانی که قیمت روند نزولی پیش گرفت، سرمایه‌گذاران و دارندگان گل لاله مجبور به فروش پیاز گل‌ها به هر قیمتی شدند و در نهایت اعلام ورشکستگی کردند.
حباب جنون گل لاله و بیت کوین
حال که با داستان حباب جنون گل لاله یا تولیپ مانیا آشنا شدید، احتمالا مفهوم حباب قیمتی را درک کرده‌اید. در ادامه می‌خواهیم حباب قیمتی، مراحل ایجاد آن و همچنین دلایل ایجاد حباب را به زبانی ساده‌تر بازگو کنیم و بررسی کنیم که ارتباط آن با بیت کوین و ارزهای دیجیتال در چیست؟
حباب اقتصادی و ترکیدن حباب
حباب اقتصادی، حباب قیمتی یا حباب بازار همگی به یک معنا هستند؛ هنگامی که چرخهی اقتصادی یک کالا یا دارایی، با افزایش سریع قیمت روبه‌رو شود و پس از مدتی ارزش آن به شدت کاهش یابد، حباب اقتصادی رخ داده است.
معمولا یک حباب بر اساس منطق و با دلیل شکل نمی‌گیرد؛ احساسات، ترس و طمع برای به دست آوردن سود زیاد است که باعث تشکیل آن می‌شوند. در داستان حباب جنون گل لاله یا تولیپ مانیا خواندیم که طمع افراد حتی در قشر متوسط جامعه برای کسب سود زیاد باعث شد تقاضا افزایش یابد و روز به روز به قیمت پیازهای گل لاله افزوده شود.
در نهایت پس از اینکه سرمایه‌گذاران و افراد خریدار مایل به خرید کالا با قیمت‌هایی نجومی نشدند، فروش گسترده شکل گرفت و گلهای لاله قیمت خود را به سرعت از دست دادند. این سقوط شدید قیمت در مدت زمان کوتاه را «ترکیدن حباب» می‌گویند.
مراحل تشکیل حباب
الگوی ایجاد حباب اقتصادی چه در بازار کالا، چه بازار مالی و هر بازار دیگری همیشه ثابت است و ممکن است در تفسیر چرخه تفاوت‌هایی وجود داشته باشد! هایمن مینسکی از اولین اشخاصی است که بی ثباتی مالی و رابطه آن با اقتصاد را مطرح کرد. او ۵ مرحله را شناسایی کرد که در ایجاد چرخهی یک حباب معمولی نقش دارند که به طور مختصر به آن می‌پردازیم.
۱. جابه‌جایی: به زمانی از چرخهی حباب می‌گویند که که یک پدیده نو مثل یک محصول، تکنولوژی، نرخ بهره‌ی پایین و یا هر چیز دیگری توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب می‌کند.
۲. رونق سریع: در این مرحله قیمت‌ها ابتدا افزایش پیدا می‌کنند و با ورود سرمایه‌گذاران با حس عقب ماندن بین سایر افراد همراه است که در نهایت باعث خرید بیشتر و رشد سریع‌تر قیمت می‌شود. به رشد سریع قیمت در این مرحله اصطلاحا «Boom» می‌گویند.
۳. سرخوشی و رضایتمندی: پس از افزایش شدید قیمت دارایی، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران حس سرخوشی و رضایتمندی خاصی دارند که در نهایت احتیاط و مدیریت سرمایه در بین افراد تازه‌کار از بین رفته و خرید بیشتر و بیشتر صورت میگیرد.
۴. دریافت سود: فهمیدن اینکه حباب چه زمانی می‌ترکد آسان نیست و پس از آن بازگشت به قیمت قبلی تا مدت‌ها اتفاق نمی‌افتد. افرادی که به علائم هشداردهنده توجه می‌کنند، با فروش دارایی خود در موقعیت مناسب موفق به دریافت سود خوبی می‌شوند.
۵. ترس و وحشت: پس از ترکیدن حباب و کاهش سریع قیمت، سرمایه‌گذاران به هر راه و روشی و با هر قیمتی می‌خواند دارایی خود را نقد کنند و به علق افزایش عرضه نسبت به تقاضا، ارزش دارایی با کاهش شدید روبه‌رو می‌شود.
دلایل ایجاد حباب جنون گل لاله
اختلاف نظر درباره هر موضوعی بین افراد وجود دارد و تشکیل حباب از نظر اقتصاددانان نیز از این قاعده مستثنی نیست! برخی می‌گویند سیاست‌های غلط بانکی و حاکمیتی باعث به وجود آمدن چرخهی حباب می‌شود، برخی دیگر احساسات سرمایه‌گذاران را منبع اصلی شروع حباب می‌دانند.
به طور کلی میتوانیم با تلفیق کردن این دو نظریه بگوییم که سیاست‌های غلط و احساسات سرمایه‌گذاران باعث شروع چرخهی حباب جنون گل لاله و در کل حباب می‌شوند؛ دلایل اصلی را به موارد زیر میی‌توان تقسیم کرد:
۱. نقدینگی: رشد نقدینگی در یک جامعه باعث افزایش و رشد تقاضا در یک کالا یا محصول می‌شود و چون عرضه آن در کوتاه مدت محدود و کم است، باعث به وجود آمدن تورم و حباب اقتصادی می‌شود.
۲. ذهنیت و رفتار گلهای: افراد بطور ذاتی به دنبال انجام دادن کاری هستند که دیگران انجام می‌دهند؛ حتی اگر بدانند غیرمنطقی است! این مورد یکی از دلایلی است که باعث می‌شود فومو یا ترس از عقب ماندن ایجاد کند و بسیاری از افراد بر خلاف عقاید خود، رفتار اشتباه را انجام دهند.
۳. تفکر کوتاه مدت: برخی افراد فکر می‌کنند می‌توانند در بازه‌های کوتاه مدت، دارایی یا کالا مورد نظر را خرید و فروش انجام دهند و سود خوبی کسب کنند؛ اما هرگز به کیفیت و ارزش واقعی آن دارایی فکر نمی‌کنند!
۴. ناهماهنگی شناختی: یکی دیگر از اشتباهات افراد، باور به عقاید و رفتارهای گذشته است! به عنوان مثال می‌گویند فلان دارایی به مقدار X درصد افزایش یافته پس تا همیشه این مقدار رشد را خواهد داشت! در صورتی که ممکن است از کاهش قیمت شدید آن غافلگیر می‌شوند.
حباب بیت کوین و ارز دیجیتال
تا اینجا با جریان حباب گل لاله که اولین حباب اقتصادی بود آشنا شدیم و سپس مراحل تشکیل چرخهی یک حباب و دلایل ایجاد آن را بررسی کردیم؛ حال می‌خواهیم بدانیم آیا بیت کوین و ارزهای دیجیتال حباب هستند؟
ممکن است در جمعی قرار گرفته باشید و برخی افراد منتقد بگویند که ارزهای دیجیتال حبابی بیش نیستند و به زودی از صحنه‌ی تاریخ محو خواهند شد! اما آیا این سخنان می‌تواند درست باشد؟ البته سوال اصلی اینجاست که آیا منظور آن‌ها ماهیت ارزهای دیجیتال است یا رشدهای ناگهانی آن‌ها در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ ؟!
اجازه دهید این دو دیدگاه را دقیق‌تر بررسی کنیم:
حباب در هر بازاری ممکن است رخ دهد؛ اولین نمونه آن حباب جنون گل لاله بود، پس از آن حباب مسکن، سهام، طلا و… نیز در کشورهای مختلف رخ داد و اما بازار ارزهای دیجیتال!
ممکن است در یک بازه زمانی کوتاه ارزهای دیجیتال با افزایش شدید قیمت مواجه شوند که ناشی از سرمایه‌گذاری کورکورانه افراد باشد و یا ممکن است در بازار ارزهای دیجیتال افت شدید قیمت رخ دهد که نشان‌دهنده ترس و از دست دادن اعتماد سرمایه‌گذاران باشد!
بارزترین نمونه حباب در ارزهای دیجیتال در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ رخ داد؛ زمانی که تب و تاب بیت کوین بین سرمایه‌گذاران و افرادی که حتی اطلاعات کافی از آن نداشتند زیاد شد. امیدواری به تکنولوژی بلاک چین افزایش یافت و افراد زیادی سرمایه خود را وارد این بازار کردند؛ سرمایه‌گذاران نه تنها روی بیت کوین بلکه روی سایر ارزهای دیجیتال نیز سرمایه‌گذاری کردند که این افزایش تقاضا باعث بالا رفتن ارزش رمز ارزها شد.
با مشاهده چارت قیمت بیت کوین در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ متوجه این موضوع خواهیم شد:
همانطور که در تصویر می‌بینید چرخهی شکل‌گیری حباب بیت کوین با چرخهی حباب جنون گل لاله تقریبا یکسان است؛ اما شرایط بازار آن‌ها و طبقات دارایی که خرید و فروش می‌شدند متفاوت است.
تفاوت بیت کوین و حباب جنون گل لاله
بزرگ‌ترین تفاوت بین حباب جنون گل لاله و اتفاقات سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ بیت کوین این است که ارز دیجیتال BTC پتانسیل رشد مجدد و بازگشت به ارزش قبلی را داشت اما گلهای لاله دیگر هیچ موقع به آن قیمت قبلی بازنگشتند.
در هر صورت آینده ارزهای دیجیتال را نمی‌توانیم به طور قطعی پیش‌بینی کنیم؛ اما با توجه به اینکه بیت کوین و ارزهای دیجیتال با پیشرفت تکنولوژی راه جدیدی برای خود باز کرده‌اند میتوانیم به آینده آن‌ها در این دنیا امیدوار باشیم و بگوییم اتفاقات حباب جنون گل لاله (فراموشی و بی‌ارزشی) برای آن رخ نخواهد داد.
نتیجه‌گیری
همانطور که گفتیم بسیاری از بازارها حباب اقتصادی را به چشم می‌بینند؛ زیرا افراد زیادی وجود دارند که کورکورانه در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند و در نهایت باعث ایجاد حباب قیمت می‌شوند! اما باید بدانیم که اگر در بازاری حبابی شکل گیرد، به طور قطع نمی‌توانیم بگوییم آن پدیده یا تکنولوژی کلا حباب است و پس از ترکیدن حباب از بین خواهد رفت.
همانطور که پس از ترکیدن حباب ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ که بسیاری از ارزهای دیجیتال نابود شدند اما بیت کوین مجدد به بازار برگشت و از آن حادثه جانی سالم به در برد.
سوالات متداول
حباب جنون گل لاله چیست؟
حباب جنون گل لاله دورهای از تاریخ است که در آن گلهای لاله در هلند به طرز چشمگیری افزایش قیمت داشتند و سپس به طور ناگهانی ارزش آن کاهش یافت.
چرا حباب اقتصادی شکل میگیرد؟
از دلایلی که یک چرخهی حباب شکل میگرد میتوانیم به مواردی همچون: نقدینگی، ذهنیت و رفتار گلهای، تفکر کوتاه مدت و ناهماهنگی شناختی اشاره کرد.
آیا بیت کوین یک حباب است؟
به طور کلی نمی‌توانیم بگوییم ماهیت بیت کوین و ارزهای دیجیتال حباب است؛ اما در بازه‌ای از زمان با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کورکورانه افراد در بازار ارزهای دیجیتال حباب قیمتی رخ داده است.
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.
