کدام فناوری برای بیش از ۳ میلیارد نفر در ۸۰ درصد از ساعات بیداری هر روز‌شان مفید است؟ وب ۲.۰. این فناوری که توسط اوریلی (O’Reilly) و دیگران بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ ساخته شد، صفحات راکد وب دسکتاپ را که برای مصرف اطلاعات طراحی شده بودند به حرکت درآورد و باعث ایجاد سرویس‌هایی مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، اوبر و ایربی‌اندبی شد که سرورهای گران قیمت، تجربیات تعاملی و محتوای تولیدشده به‌دست کاربر را برای ما به ارمغان آوردند. تلفن همراه، سرویس‌های ابری و شبکههای اجتماعی از اصلی‌ترین عناصر ظهور وب ۲.۰ بوده‌اند. در این مقاله از ارزتودی قرار است تا تاریخچه پیدایش وب ۳.۰ و اهمیت آن را در دنیای کنونی بررسی کنیم.
وب ۳.۰ چیست؟
وب ۳.۰ ایده‌ای است که برای مفاهیمی مانند؛ تمرکززدایی، فناوری‌های بلاک چین و اقتصاد مبتنی بر توکن را دنبال می‌کند. اصطلاح وب ۳.۰ در سال ۲۰۱۴ توسط گاوین وود یکی از بنیانگذاران اتریوم ابداع شد و این ایده در سال ۲۰۲۱ مورد توجه علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال و شرکت‌های بزرگ فناوری قرار گرفت.
وب ۲.۰ و گسترش اینترنت
عرضه آیفون در سال ۲۰۰۷ و ساده شدن دسترسی به اینترنت موبایل، تعداد کاربران و میزان استفاده از وب را به طور چشمگیری گسترش داد. ما دیگر از اینترنت Dial-up که تنها چند ساعت در روز و فقط روی دسکتاپ به آن دسترسی داشتیم، به حالت «همیشه متصل به اینترنت» نقل مکان کردیم؛ اکنون دیگر مرورگرهای وب، برنامه‌های موبایل و اعلان‌های شخصی همگی در جیب افراد بود. اینترنت تا پیش از راه‌اندازی مای‌اسپیس و سپس فیس بوک در سال ۲۰۰۴، فضایی تاریک و ناشناخته‌ای داشت.
شبکههای اجتماعی کاربران را به انجام رفتارهای خوب و تولید محتوایی‌هایی مانند نوشتن نظر و پیشنهادها، متقاعد کردن ما برای به اشتراک گذاشتن عکس‌های خود با گروه‌های خاصی از دوستان تا اجاره دادن خانه‌های خود به مسافران ناشناس در AirBNB و حتی سوار شدن به ماشین غریبه‌ها در اوبر (Uber) تشویق می‌کنند. سرویس‌های ابری، تولید و نگهداری از صفحات اینترنتی و برنامه‌های کاربردی را به کالا تبدیل کردند، ارائه دهندگان سرویس‌های ابری، حجم عظیمی از سخت‌افزارهای تولید شده برای رایانه‌های شخصی را در مراکز داده متعدد و وسیعی که در سرتاسر جهان واقع شده‌اند، جمع‌آوری کردند.
این اتفاق باعث شده تا شرکت‌ها به جای خرید و نگهداری زیرساخت‌های گران‌قیمت و اختصاصی خود به سمت اجاره و استفاده از فضای ذخیره‌سازی و قدرت محاسباتی ابری حرکت کنند. حالا، میلیون‌ها کارآفرین می‌توانند از منابع کم‌هزینه‌ای که با رشد کسب‌وکارشان افزایش می‌یابد، بهره‌مند شوند.
ویژگی‌های وب ۳.۰
در حالی که موج گسترش وب ۲.۰ به شکوفایی خود ادامه می‌دهد، ما شاهد ظهور اولین نشانه‌ها از یک بزرگ تغییر در پارادایم برنامه‌های کاربردی اینترنتی هستیم که به نام وب ۳.۰ (Web 3.0) شناخته میشود. شاید باورش سخت باشد اما وب ۳.۰ یا وب معنایی (Semantic Web) – که توسط تیم برنرز لی، مخترع اصلی وب ابداع شد – اساس ساختارشکنانه‌تری دارد؛ ماهیتی که به مرور زمان همه چیز را در زیر سایه خود پنهان می‌کند. وب ۳.۰، جهشی به سمت شبکه‌‌ای باز، بی‌نیاز از واسطه و بدون مجوز (همگانی) است.
- شبکه باز: به این معنا که از نرم‌افزار متن‌بازی ساخته شده است که توسط یک جامعه باز و در دسترس از توسعه‌دهندگان ایجاد شده است.
- بی‌نیاز از واسطه: به این صورت که شبکه به کاربران اجازه می دهد تا به صورت عمومی یا خصوصی و بدون نیاز به شخص ثالث قابل اعتماد، با یگدیگر تعامل داشته باشند.
- بدون مجوز: به این معنا که هر کسی، چه کاربران و چه عرضه‌کنندگان می تواند بدون مجوز از یک نهاد حاکمتی در شبکه مشارکت کنند.
در واقع، می‌توان گفت که نتیجه نهایی این شبکه‌‌ی باز، بی‌نیاز کردن از واسطه و بدون مجوز بودن امکان ایجاد کسب‌وکارهای پر سود برای کارآفرینان، ارائه‌دهندگان خدمات و محتوا است که در حوزه‌هایی مانند سلامت، غذا، امور مالی و پایداری منابع که از مشکلات جهان امروز است، فعالیت می‌کنند.
دستاوردی‌های Web 3.0
فناوری وب ۲.۰ با ظهور تلفن همراه، شبکههای اجتماعی و سرویس‌های ابری توسعه یافت، اما وب ۳.۰ بر روی سه لایه جدید نوآوری‌های فناورانه ساخته شده است: رایانش مرزی (فناوری جایگزین رایانش ابری)، شبکههای غیرمتمرکز داده، فناوری بلاک چین و هوش مصنوعی. در حالی که در وب ۲.۰، مراکز داده را جایگزین رایانه‌های شخصی کرد؛ حرکت به سمت وب ۳.۰ توزیع دادهها را به شکلی غیرمتمرکز درآورده که گویی در دستان ما قرار دارند. پیش‌بینی میشود که پایگاه‌های داده سنتی بزرگ با انبوهی از منابع محاسباتی قدرتمند در کنار تلفن‌های همراه، رایانه‌ها، لوازم خانگی، حسگرها و وسایل نقلیه پراکنده در جهان در سال ۲۰۲۵ در مقایسه با سال ۲۰۱۰، ۱۶۰ برابر بیشتر داده تولید و مصرف کنند.
شبکههای غیرمتمرکز داده این امکان را برای تولیدکنندگان آنها – از دادههای سلامت شخصی یک فرد تا دادههای محصولات کشاورزی و یا دادههای موقعیت مکانی و عملکردی خودرو – فراهم می‌کنند تا دادههای خود را بدون از دست دادن کنترل مالکیت، کنار گذاشتن حریم خصوصی یا اتکا به واسطه‌های شخص ثالث بفروشند یا مبادله کنند. به این ترتیب، شبکههای غیرمتمرکز داده می‌توانند تمامی تولیدکنندگان کوچک داده را وارد این فناوری کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به اندازه‌ای قدرتمند شده‌اند که می‌توانند پیش‌بینی‌ها و اقداماتی مفید و گاها نجات‌دهنده انجام دهند.
هنگامی که این الگوریتم‌ها بر روی ساختار جدید دادههای غیرمتمرکز قرار می گیرد و به انبوهی از دادهها دسترسی پیدا می‌کند که باعث رشک غولهای فناوری امروزی میشود و به سمت تولید برنامه‌هایی کاربردی‌تر از تبلیغات آنلاین و در حوزه‌هایی مانند طراحی دارو و مدل سازی آب و هوا می‌روند. وب ۳.۰ آینده‌ای را امکان‌پذیر می کند که در آن کاربران و ماشین‌های توزیع شده قادر به تعامل با دادهها، ارزش‌ها و سایر طرف‌های مقابل از طریق بستری از شبکه های همتا‌به‌همتا و بدون نیاز به اشخاص ثالث باشند؛ در نتیجه: موج بعدی وب بافتاری یک پارچه از ترکیب محاسبات انسان محور و حفظ حریم خصوصی خواهد داشت.
وب ۳.۰ چه نقشی در آینده جهان دارد؟
تا اینجا نکات زیادی راجع به فناوری‌های آینده گفتیم، اما وب ۳.۰ چه تغییری را در آینده افراد و کل جامعه ایجاد خواهد کرد؟ چطور میشود که تاثیری حتی بیشتر از برنامه‌های کاربردی امروزی برای خانواده‌ها، کسبوکارها و دولت‌ها داشته باشد؟ بسیاری از متفکران عقیده دارند که مشخصه‌ای که نوع بشر را از دیگر موجودات متمایز می کند، توانایی ما در سازماندهی خود در جهت دستیابی به هدفی است که عموما تصور می شود. بنابراین، بازگشت به گذشته و مرور تاریخ تکامل چهار مرحله‌ای رشد اجتماعی و فناوری انسان می‌تواند بسیار آموزنده باشد:
در روستا و دهکده‌ها، مردم دارایی و اطلاعات خود را با افراد آشنا مبادله می‌کردند؛ این معامله به مکان زندگی و نزدیکی آنها از لحاظ جغرافیایی وابسته بود. به دلیل مقیاس کوچک، افراد در جامعه معمولا مشاغل متعددی مانند کشاورزی، آتش نشانی، دامداری و… را داشتند؛ در نتیجه، معاملات بر غذا، امنیت و اوقات فراغت متمرکز بود و هماهنگی کمی فراتر از خانواده‌هایی بود که عمدتاً خود نگهدار بودند.
تعداد مشاغل و دارایی‌ها در شهر‌ها بیشتر است؛ راه‌اندازی شرکت‌های تخصصی جدید، حسابداری در سطح تجاری و اتکا به دیگران برای ارائه بقیه کالا‌ها و خدمات مورد نیاز ساکنان شهر از نظر اقتصادی امکان‌پذیر شد. در حالی که برخی محدودیت‌های جغرافیایی ادامه داشت، زمین بازی فضایی بزرگ‌تر و تراکم جمعیت بالاتر منجر به هماهنگی مهارت‌های بسیار بیشتر بین افراد شد. افراد و کسبوکارها می‌توانستند ارزش، اطلاعات و همکاری با طرف‌های متقابل جغرافیایی پراکنده‌ای را که لزوماً نمی‌شناختند، به لطف وب ۱.۰ و وب ۲.۰ و از طریق واسطه‌های قابل اعتماد انجام دهند.
این دو تکنولوژی، هزینه و تأخیر را برای انجام کار‌ها کاهش داد و از آنجایی مقیاس ارتباطات مردم چند برابر افزایش پیدا کرده بود، شرکت‌های جهانی زیادی شروع به ظهور کردند. از فیس‌بوک گرفته تا ebay و Airbnb، اینترنت امروزی هماهنگی جهانی را از طریق سیستمی از واسطه‌ها تسهیل می‌کند و یک لایه اعتماد اجتماعی دیجیتالی را ارائه می‌کند که غریبه‌ها را قادر می‌سازد با یکدیگر تعامل داشته باشند. خوشبختانه یا متاسفانه، ما با این تکنولوژی‌ها درگیر شده‌ایم؛ به طوری که هر حساب فضای اجتماعی می‌توانند تأثیرات مثبت و منفی بر کسب و کار شما بگذارند.
در این حال، زنان، مردان، ماشین‌ها و شرکت‌ها می‌توانند بدون استفاده از یک واسطه و با استفاده از وب ۳.۰ ارزش و اطلاعات را با شرکای جهانی که نمی‌شناسند یا به آنها اعتماد ندارند، مبادله و همکاری کنند. مهم‌ترین تغییر ایجاد شده توسط وب ۳.۰ کاهش سطح اعتماد لازم برای هماهنگی جهانی است. این یعنی به جای اعتماد به یک عضو یا تلاش برای جلب اعتماد بیرونی، به تمام اجزای شبکه اعتماد کنیم.
به بیان ساده‌تر، دامنه تعاملات انسان‌ها و سایر موارد در وب ۳.۰ به قدری زیاد است که در ذهن انسان نمی‌گنجد. نکته اینجاست که این تعاملات با طیف گسترده‌تری از افراد بالقوه، پرداخت‌های یکپارچه، جریان‌های اطلاعات غنی‌تر و انتقال دادههای قابل اعتماد خواهند بود. وب ۳.۰ به ما این امکان را می‌دهد که با هر شخص یا رایانه‌ای در کره زمین بدون نیاز به پرداخت هزینه‌ای ارتباط برقرار کنیم؛ از فروشگاه‌های جهانی تا سازمان‌های غیرمتمرکز و بازار‌های دادههای مستقل به استفاده از این فناوری نیاز پیدا خواهند کرد.
تفاوت نسل‌های وب
در جدول زیر می‌خواهیم تفاوت‌های میان نسل‌های متفاوت بررسی کنیم:
وب ۳.۰ چه مزایایی دارد؟
- جوامع می‌توانند با از بین بردن واسطه‌های صنایع، کاهش رانت جویی در اشخاص ثالث و بازگرداندن این ارزش به طور مستقیم به کاربران و تامین کنندگان در یک شبکه، کارآمدتر شوند.
- سازمان‌ها می‌توانند ذاتاً از طریق شبکه جدید خود، از ارتباطات همتا به همتا (P2P) سازگارتر و از روابط حاکمیتی بین شرکت‌کنندگان انعطاف‌پذیرتر باشند.
- انسان‌ها، شرکت‌ها و ماشین‌ها می‌توانند دادههای بیشتری را با حفظ حریم خصوصی و امنیت بیشتر به اشتراک بگذارند.
- ما می‌توانیم با از بین بردن ریسک‌های وابستگی به پلتفرم که امروزه مشاهده می‌کنیم، فعالیت‌های کارآفرینی و سرمایه‌گذاری را اثبات کنیم.
- با استفاده از دارایی‌های دیجیتالی توکنیزه شده، می‌توانیم دادهها و ردپای دیجیتالی خود را داشته باشیم.
- شرکت‌کنندگان شبکه می‌توانند برای رسیدگی به مسائل غیرقابل حل، از طریق مالکیت و مدیریت با سیستم همکاری کنند.
سخن آخر
وب ۳.۰ تاثیرات گسترده‌ای بسیار فراتر از استفاده در حوزه ارزهای دیجیتال خواهد داشت. این فناوری جدید دادههای افراد، شرکت‌ها و ماشین‌ها را با الگوریتم‌های یادگیری ماشینی کارآمد به‌صورت رمزنگاری به هم متصل می‌کند و به لطف تعاملات گسترده جهانی طرف‌های مقابل در دسترس، بازار‌های اساسا جدید و مدل‌های کسب‌وکار مرتبط را پدید می‌آورد.
سوالات متداول
وب ۳.۰ چیست؟
وب ۳.۰ نسل جدیدی از اینترنت است که در آن اطلاعات و دادهها از انحصار غولهای تکنولوژی خارج شده و به صورت غیرمتمرکز ارائه میشود.
فناوری وب ۳.۰ بر اساس چه فناوریهایی ساخته شده است؟
رایانش مرزی (فناوری جایگزین رایانش ابری)، شبکههای غیرمتمرکز داده، فناوری بلاک چین و هوش مصنوعی
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.
