در طول روند صعودی بیت کوین در سال ۲۰۱۷، ICOها بسیار خشمگین بودند. آنها آنقدر محبوب شدند که مطالعه‌ای در Finance Research Letters (وایت پیپر ارزهای دیجیتال) را برای شناسایی الگوهای آنها تجزیه و تحلیل کرد. طبق این مطالعه، کمیت و پیچیدگی یک وایت پیپر با موفقیت‌های ICO مرتبط است. به این صورت که هر چه وایت پیپر طولانی‌تر و پیچیده‌تر باشد، پول بیشتری جمع‌آوری می‌شود. برای سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال دو مهارت مرتبط با وایت پیپر حیاتی هستند تا تصمیمات خوبی در مورد نحوه سرمایه‌گذاری در یک پروژه ارز دیجیتال بگیرند:
- توانایی خواندن یک وایت پیپر
- تشخیص وایت پیپرهای خوب از وایت پیپرهای ضعیف
وایت پیپر چیست؟
واژه وایت پیپر (white paper) از سیاست سرچشمه می‌گیرد. اولین وایت پیپر تاریخ، وایت پیپر چرچیل در سال ۱۹۲۲ بود که قبل از تبدیل شدن به یک قانون، یک ایده سیاسی را معرفی کرد. در حالی که سیاستمداران از وایت پیپر برای موارد آزمایشی استفاده می‌کردند، استفاده از کاغذهای سفید در دهه ۱۹۹۰ در حوزه‌های بازاریابی و فروش گسترده‌تر شد و به ابزاری برای تبلیغ محصولات و ایجاد فتنه در بین مشتریان بالقوه تبدیل شدند. جالب است بدانید که وایت پیپرهای کریپتویی نیز همینطور عمل می‌کنند.
اما بسته به مخاطبان هدف، وایت پیپرهای کریپتویی می‌توانند اهداف متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، وایت پیپر بیت کوین برای آگاه کردن مردم در مورد پیشرفت یک تکنولوژی نوشته شده است: ارسال پول نقد از یک طرف به طرف دیگر بدون واسطه. اکثر وایت پیپرهای مدرن برای بازاریابی پروژه یا جمع آوری سرمایه برای آن نوشته می‌شوند ( که این ۲ مفهوم اغلب مترادف هستند).
نکته: هرچه محتوای یک وایت پیپر ساده‌تر باشد و طراحی آن رنگارنگ‌تر باشد، بازاریابی محورتر است. هر چه لحن و سبک آن آکادمیک‌تر باشد، وایت پیپر آموزنده‌تر و فنی‌تر است.
وایت پیپر بیت کوین در مقابل کاغذ سفید Enjincoin – آیا می‌توانید تفاوت را ببینید؟
چگونه یک وایت پیپر را بخوانیم؟
اکثر وایت پیپرهای مدرن از یک الگوی مشترک پیروی می‌کنند. ستون فقرات آنها از بخش‌های زیر تشکیل شده است (اما لزوماً به این ترتیب نیست) که در ادامه هر یک را به طور کامل توضیح می‌دهیم:
- استدلال پشت پروژه
- کاربرد و موارد استفاده
- معماری بلاک چین
- توزیع توکن و کاربرد توکن
- نقشه راه
- تیم
۱. دلایل پشت پروژه
در این بخش، وایت پیپر مشکلی را که پروژه قصد حل کردن آن را دارد، معرفی می‌کند. متناوباً، تصویری از نحوه انجام کارهای در حال حاضر ترسیم می‌کند و زمینه را برای راه حل خود به عنوان مسیری برای بهبود فراهم می‌کند. برای درک بهتر اولین جمله در وایت پیپر Stellar را در نظر بگیرید: استلار یک ارز دیجیتال است که جایگزینی برای سیستم‌های پرداخت سنتی ارائه می‌دهد. جمله بعدی آن بلافاصله به مشکل می‌پردازد: زیرساخت‌های مالی در حال حاضر سیستم‌های بسته هستند.
“Financial infrastructure is currently a mess of closed systems.”
سپس Stellar به معرفی محصول خود به عنوان راه حل این امر می‌پردازد. طول این بخش از وایت پیپر در مقایسه با وایت پیپرهای دیگر متفاوت است. برخی تصمیم می‌گیرند که مشکل را با جزئیات زیاد توصیف کنند و برخی به طور خلاصه به آن می‌پردازند و بیشتر در مورد ارزش پیشنهادی ارز دیجیتال توضیح می‌دهند.
۲. کاربرد و موارد استفاده از وایت پیپر
بخش بعدی راه حل مشکل را معرفی می‌کند، این حل مشکل می‌تواند هر چیزی در فضای بلاک چین باشد:
- یک بلاک چین جدید که نقاط ضعف بلاک چین قدیمی را بهبود می‌‌بخشد.
- یک پروتکل دیفای (DeFi) که کاری را بهتر از پیشینیان متعدد خود انجام می‌دهد.
- یک بازی بلاک چین که به بازیکنان امکان می‌دهد دارایی‌های درون بازی را داشته باشند.
- پروژه ای که زیرساخت‌های بلاک چین مانند اوراکل‌ها را ارائه می‌دهد.
در این بخش، وایت پیپر توضیح می‌دهد که چگونه این پروژه با رقبای بالقوه خود متفاوت است، چه نوآوری‌هایی را معرفی می‌کند، چگونه از آن استفاده می‌شود و چرا به آن نیاز داریم. این قسمت به طور کلی بخش بدنه‌ی وایت پیپر محسوب می‌شود و راهی آسان برای تشخیص یک پیپر خوب از یک پیپر ضعیف است.
یک مثال خوب، وایت پیپر پروژه Presearch (یک موتور جستجوی غیرمتمرکز) است که با جزئیات کامل توضیح می‌دهد که چگونه قصد دارد موتورهای جستجوی متمرکز مانند Google را به چالش بکشد و چرا انجام این کار ضروری است. همچنین چالش‌های کلیدی و نحوه مشارکت جامعه را مشخص می‌کند.
یکی دیگر از نمونه‌های بی‌شمار وایت پیپر بد، گلدن بال (Golden Ball) است. این وایت پیپر قول می‌دهد که یک پروژه قمار مبتنی بر بلاک چین ارائه کند اما تقریباً هیچ اطلاعات مفیدی در مورد اینکه پروژه می‌خواهد چگونه و چه کاری را انجام دهد ارائه نمی‌کند. میم کوین‌ها و پروژه‌هایی که وعده ثروتمند شدن در زمان سریع را می‌دهند، تقریباً همیشه وایت پیپرهای ضعیفی دارند و هیچ ابزاری برای پروژه خود ارائه نمی‌دهند.
۳. معماری بلاک چین
اگر محصول پروژه یک بلاک چین است، یک وایت پیپر خوب توضیح می‌دهد که چگونه بلاک چین کار می‌کند و چگونه از رقبای خود متمایز است. و مکانیسم اجماع و مزیت رقابتی شبکه‌ها را تشریح می‌کند. اگر پروژه یک بازی dApp یا یک بازی بلاک چینی است، وایت پیپر باید توضیح دهد که روی کدام شبکه اجرا می‌شود و چرا تیم این شبکه خاص را انتخاب می‌کند. همچنین اگر پروژه دارای محاسبات خارج از شبکه باشد یا فناوری نوآورانه را معرفی کند و طرح بندی شود.
یک مثال خوب در این رابطه Verasity (یک پلتفرم تجزیه و تحلیل بازاریابی ویدئویی) است. اگرچه این پروژه مبتنی بر بلاک چین نیست، وایت پیپر به تفصیل توضیح می دهد که چگونه فناوری Verasity برای دارندگان توکن خود سود آوری می‌کند.
۴. توزیع توکن
این ویژگی یک بخش کلیدی از وایت پیپر و راه دیگری برای تشخیص نمونه‌های خوب از بد است. یک وایت پیپر خوب به طور شفاف توضیح می‌دهد که توکن‌ها چگونه تخصیص می‌یابند، توکنومیک آن چیست و فروش خصوصی با چه قیمتی انجام شده است. یک وایت پیپر ضعیف، برخی یا همه آن اطلاعات را حذف می‌کند. وایت پیپر همچنین باید توضیح دهد که کاربرد توکن چیست و آیا مکانیزم‌هایی وجود دارد که رشد آن را محدود کند یا حتی توکن‌های صادر شده را بسوزاند و یا خیر.
عامدانه یا غیر عامدانه، حتی پروژه‌های بزرگ بلاک چینی اغلب جزئیات بسیار کمی در مورد توکنومیک خود ارائه می‌دهند. از آنجایی که توزیع توکن کلید موفقیت‌های آتی یک توکن است (اغلب حتی بیشتر از کاربرد آن)، باید دقت کنید که این بخش چقدر جزئیات دارد. اکثر ارائه‌دهندگان وایت پیپرهای مدرن می‌دانند که سرمایه‌گذاران می‌خواهند نحوه توزیع توکن را بدانند و بخشی در این مورد ارائه می‌کنند. انجین Enjin بخش مناسبی در مورد توکنومیک خود ارائه می‌دهد:
۵. نقشه راه
تقریباً همه وایت پیپرها نوعی از نقشه راه را ارائه می‌دهند. موارد خوب به جزئیات می‌پردازند و اهداف واقع بینانه‌ای دارند که سودمندی پروژه را افزایش می‌دهد. وایت پیپر ضعیف، نکاتی مانند فهرست‌های مبادله، کمپین‌های بازاریابی و به‌روزرسانی‌های وب‌سایت را فهرست می‌کند. این موارد برخی از عواملی هستند که می‌توانند یک پروژه را پیش ببرند اما تمام داستان این نیست و عواملی مثل اینکه تیم چقدر برای آینده خود برنامه دارد هم اهمیت پیدا می‌کند. یک وایت پیپر بد اهداف مبهم یا ناموجودی در نقشه راه خود خواهد داشت.
نمونه‌ای از یک نقشه راه بد، شبکه بدنام Pi نتورک است و نقشه راه آن شامل سه پاراگراف است که با تنبلی نوشته شده و هیچ اطلاعات قابل توجهی در مورد آینده پروژه ارائه نمی‌دهد.
۶. تیم ارائه دهنده پروژه
در نهایت، وایت پیپر باید حاوی اطلاعاتی در مورد تیم باشد. بیت کوین توسط فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو اختراع شد که او نیز هیچ اطلاعاتی در مورد خود ارائه نکرد. با این حال، بیت کوین از این قاعده مستثنی است. شما باید به دنبال اطلاعاتی در مورد افراد پشت پروژه باشید، خواه ناشناس باشند یا نه. حتی توسعه‌دهندگان ناشناس نیز می‌توانند با ارائه اطلاعاتی در مورد پیشینه خود اعتماد ایجاد کنند. عدم ارائه اطلاعات یا ارائه محدود آنها در مورد اینکه چه کسی یک توکن را ایجاد کرده است، به طور کلی خطر عدم اعتماد را افزایش می‌دهد.
تفاوت‌های اصلی بین وایت پیپرها
پس از خواندن چند وایت پیپر، شروع به شناسایی الگوهای رایج خواهید کرد. به طور کلی میتوان سه نوع وایت پیپر را تشخیص داد:
- موارد آکادمیک: نمونه‌هایی از آن بیت کوین، اتریوم و سولانا هستند.
- مقالات بازاریابی: امروزه اکثر DAppها دارای مقالات سنگین بازاریابی هستند.
- سطل زباله: تقریباً همه شِت کوین‌ها و پروژه‌های عجولانه به اینجا می‌روند.
ساختار یک وایت پیپر به هدف و مخاطبان آن بستگی دارد. وایت پیپر بیت کوین با هدف ارائه برای سرمایه‌گذاران منتشر نشده است. این وایت پیپر انقلابی را در دنیای رمزنگاری و پرداخت‌های همتا به همتا توصیف می‌کند و بنابراین برای گروه کوچکی از مخاطبان نوشته شده است. اتریوم، سولانا و بسیاری دیگر از مقالات لایه یک بلاک چین نیز برای توسعه دهندگان و نه برای سرمایه‌گذاران نوشته شده‌اند.
از سوی دیگر، وایت پیپرها امروزه اغلب با هدف جذب سرمایه‌گذاران، اعم از خرده‌فروشان و سرمایه‌گذاران کلان تلاش می‌کنند. بنابراین، آنها قابل هضم‌تر و سبک‌تر شده‌اند. بسیاری از پروژه‌ها حتی وایت پیپرهای اختصاصی را منتشر نمی‌کنند، اما مستندات پروژه اختصاصی خود را دارند.
در این نمونه‌ها تفاوت اصلی در لحن و محتوا است. وایت پیپرهای مدرن بیشتر در مورد استراتژی‌های بازار صحبت می‌کنند و کمتر در مورد فناوری پشت پروژه حرف می‌زنند. امروزه زبان بازاریابی گسترده‌تر و لحن آکادمیک کمرنگ‌تر شده است. وایت پیپرها همچنین در سبک‌های متفاوت هستند. محتوای این مدارک اغلب بصورت ارائه اطلاعات بوده و حاوی عناصر بنیادی پروژه و نمودارهای رنگی و بسیاری از مقالات قدیمی‌تر مانند مقالات دانشگاهی هستند.
در نهایت، وایت پیپرها در انواع اطلاعاتی که ارائه می‌دهند متفاوت هستند. هم مقالات آکادمیک و هم مقالات بازاریابی می‌توانند حاوی اطلاعات زیادی باشند. اما یک وایت پیپر ضعیف همیشه اطلاعات کمتری در مورد پروژه نسبت به یک وایت پیپر خوب در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. اگر اسناد یک پروژه را خوانده‌اید و هنوز سؤال دارید، به این معنی است که وایت پیپر کارش را ضعیف انجام داده است.
نکاتی برای خواندن وایت پیپر
وایت پیپرهای مدرن حتی توسط افراد تازه کار در حوزه بلاک چین نیز قابل خواندن هستند. شرکت‌های رمزنگاری می‌دانند که سرمایه‌گذاران لزوماً آگاه نیستند که چگونه بلاک چین کار می‌کند. آنها به بازده بالقوه اهمیت می‌دهند و اگر پروژه‌ای کاربرد جالبی داشته باشد، وایت پیپرها روی آن تمرکز می‌کنند.
بنابراین، شما فقط به دانش ابتدایی در مورد نحوه عملکرد ارزهای دیجیتال نیاز دارید. یک مورد خوب برای شروع کردن خواندن وایت پیپرها، معرفی بیت کوین و اتریوم است. اگر می‌خواهید اطلاعات دقیق و عمیقی در مورد حوزه ارزهای دیجیتال داشته باشید، خواندن وایت پیپر بیت کوین و اتریوم ضروری است.
وایت پیپر در مقابل لایت پیپر (Litepaper) و مقابل گیتبوک (Gitbook)
اگر قبلاً چند وایت پیپر خوانده‌اید، متوجه شده‌اید که بسیاری از پروژه‌ها دیگر پی‌دی‌اف‌های وایت پیپر اختصاصی را منتشر نمی‌کنند. در عوض، تیم‌ها اطلاعات پروژه خود را در Gitbook منتشر و به روزرسانی می‌کنند. نکته دیگر برای شناسایی یک وایت پیپر خوب این است که اگر تیمی اسناد Gitbook خود را اغلب و به طور کامل به روز کند، نشانه‌ی خوبی است.
لایت پیپرها نسخه ناب وایت پیپرها هستند. از آنجایی که قبلاً بسیاری از وایت پیپرها برای سرمایه‌گذاران جالب نبودند، پروژه‌های بلاک چین شروع به انتشار کاغذهای چاپی کردند. این موارد حاوی اطلاعات سبک‌تر و سرمایه‌گذار پسندتر در مقایسه با وایت پیپرهای آکادمیک هستند. با ظهور Gitbook به عنوان راه حلی برای مستندسازی، کاغذهای چاپی گستردگی سابق خود را از دست دادند. با این حال، برخی از پروژه‌ها همچنان از آنها برای سرمایه گذاران استفاده می‌کنند.
نشانه‌های رایج برای شناسایی یک وایت پیپر ضعیف
براساس نتیجه گیری و اطلاعات به دست آمده از این مقاله در حال حاضر باید واضح‌ترین نشانه‌های وایت پیپرهای ضعیف را بشناسید. اگر هر یک از این موارد را مشاهده کردید، در تصمیم برای سرمایه گذاری خود تجدید نظر کنید:
- غلط املایی و بیان ضعیف
برخی از وایت پیپرها توسط و برای افراد انگلیسی زبان نوشته نشده‌اند. با این حال، یک تیم شایسته حداقل باید بتواند یک فرد انگلیسی زبان را به عنوان ویراستار استخدام کند.
- مبهم بودن
بسیاری از وایت پیپرهای بد، ادعاهای مبهمی مانند انقلابی در پرداخت‌ها یا بخشی از جنبش وب ۳ باشید دارند. اگر پروژه‌ای نمی‌تواند دقیقاً توضیح دهد که چه کاری انجام می‌دهد، احتمالاً شن و ماسه در چشم شما می‌کند.
- وعده‌های خیلی بزرگ
از طرف دیگر، اگر پروژه‌ای وعده دهد که کل فضای بلاک چین را به هم بزند و به بیت‌کوین بعدی تبدیل شود، مراقب باشید! شرکت‌های رمزنگاری در ارائه بیش‌ازحد و کم‌فروشی متخصص هستند؛ بنابراین، انتظار داشته باشید که وعده‌های غیرواقعی یک ترفند بازاریابی باشد.
- بخش‌ها حذف شده یا حاوی اطلاعات مفید نیستند
قانون اطلاعات بیشتر بهتر است اینجا هم صدق می‌کند. اگر پروژه‌ای اطلاعات کافی را ارائه نکند، باید با آن برخورد کرد.
- کاغذ سفید در جایی پنهان شده است
امروزه اکثر پروژه‌ها دارای لینکی به اسناد موجود در سایت هستند. اگر مجبور به جستجوی اطلاعات مناسب هستید، احتمالاً نشانه‌ای است که تیم نمی‌خواهد شما آن را پیدا کنید.
کلام آخر
به یاد داشته باشید که وایت پیپر بخش مهمی از یک پروژه ارز دیجیتال است؛ زیرا اطلاعات مهمی درباره یک پروژ هرا ارائه می‌دهد. اگر می خواهید در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید، هرگز بدون مطالعه وایت پیپر پروژه، این کار را انجام ندهید. در این مقاله سعی کردیم نحوه خواندن و آنالیز وایت پیپر را بررسی کنیم تا بتوانید پیش از هر گونه سرمایه‌گذاری، پروژه‌های جعلی و کلاهبرداری را از پروژه‌های موفق و قوی تشخیص دهید.
سوالات متداول
وایت پیپر (white paper) چیست؟
وایت پیپر سندی است که در آن درباره استدلال پشت پروژه، کاربرد و موارد استفاده، معماری بلاک چین، توزیع توکن و کاربرد توکن، نقشه راه و تیم صحبت می‌شود.
چند نوع White Paper داریم و چه تفاوت هایی دارند؟
به طور کلی میتوان سه نوع وایت پیپر موارد آکادمیک، مقالات بازاریابی و سطل زباله را داریم که تفاوت آنها در نوع ارائه است.
چگونه وایت پیپر ضعیف را تشخیص دهیم؟
اگر یک سند وایت پیپر دارای غلط املایی و بیان ضعیف، محتوای مبهم، وعده‌های خیلی بزرگ، بخش‌های حذف شده یا عدم اطلاعات مفید بود و یا در جایی پنهان شده باشد، میتوان نتیجه گرفت که سندی ضعیف است.
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.
