راگ پول (RugPull) اصطلاحی است که برای کلاه‌برداری‌های جدید در دنیای ارزهای دیجیتال بکار می‌رود و در لغت به معنی فرش را از زیر پای کسی کشیدن است. توضیح آن به زبان ساده چنین است: تصور کنید روی فرشی ایستاده‌اید و اشیایی گران‌بها در دست دارید، اگر فرش را از زیر پای شما بکشند چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ ممکن است اشیاء دست شما بریزد و نابود شوند، خودتان نیز زمین می‌خورید و آسیب می‌بینید.
این دقیقا کاری است که راگ پول با سرمایهگذاران کم تجربه و ناآگاه انجام می دهد! توجه و اعتمادشان را جلب می‌کند و پس از افزایش ارزش پروژه خود که شما تمام دارایی خود را روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، زیر پایتان را خالی می‌کند! در ادامه با ارزتودی همراه باشید تا بدانیم روش‌های کلاهبرداری راگ پول چگونه است و چطور می‌توانیم این پروژه‌ها را شناسایی کنیم.
راگ پول چیست؟
راگ پول نوعی کلاهبرداری در فضای دیفای (DeFi) و دنیای ارزهای دیجیتال است. سایت CoinMarketCap در رابطه با این موضوع چنین می‌گوید:
« یک نوع کلاهبرداری است که توسعهدهندگان یک پروژه، با رها کردن پروژه دارایی سرمایهگذاران را به سرقت میبرند.»
کلمه راگ پول را به اصطلاح می‌توان پشت کسی را خالی کردن و یا فرش را از زیر پای کسی کشیدن معنی کرد. در دنیای رمزارزها چنین اتفاقی زمانی رخ می‌دهد که توسعهدهندگان یک پروژه کلاهبرداری پشت سرمایهگذاران را خالی کنند و تنها توکن‌های جعلی و بی‌ارزش است که برای سرمایهگذاران باقی بماند.
راگ پول می‌تواند نوعی از پروژه‌های کلاهبرداری اگزیت اسکم (Exit Scam) باشد؛ در این کلاه‌برداری‌ها توسعهدهندگان و بنیان‌گذاران پروژه پس از خالی کردن جیب معامله‌گران، ناپدید می‌شوند. در نهایت هدف تمام این کلاه‌برداری‌ها جلب اعتماد کاربران کم تجربه و ناآگاه و سپس سواستفاده از آن‌ها است.
انواع راگ پول RugPull
کلاه‌برداری‌های RugPull را به ۲ نوع کلی می‌توان تقسیم کرد. پروژه بازی مرکب (Squid Game) از ترکیب هر دو نوع کلاهبرداری استفاده کرده بود و در نهایت سرنوشت دارایی افراد چیزی غیر از بی‌ارزش شدن و همچنین ناپدید شدن توسعهدهندگان نبود.
۱. کلاهبرداری از طریق استخر نقدینگی
این نوع پروژه‌ها اغلب با تبلیغات فراوان از طریق اینفلوئنسرها و شبکه‌های اجتماعی با ارزش نشان داده می‌شوند؛ پس از جلب توجه، تیم پشتیبان توکن پروژه را در یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز مانند یونی‌سواپ (Uniswap) یا پنکیک‌سواپ (Pancake Swap) لیست و با یک ارز دیجیتال ارزشمند مانند اتریوم یا بایننس جفت می‌کنند.
قدم بعدی برای اجرای پلن کلاهبرداری ایجاد نقدینگی در بازار است. نقدینگی به سرمایهگذاران نشان می‌دهد که به اندازه کافی توکن برای خرید و فروش معامله‌گران در بازار وجود دارد. این تزریق نقدینگی باعث پامپ پروژه می‌شود و نظرات بیشتری به خود جلب می‌کند.
مسیر یک شبه پولدار شدن بسیاری از سرمایهگذاران کم تجربه و ناآگاه را وسوسه می‌کند تا با امید کسب سودهای زیاد و نجومی روی این توکن سرمایه‌گذاری کنند و در نهایت باعث افزایش ارزش آن و ایجاد حباب قیمتی شوند.
حال که به اندازه کافی ارزش توکن افزایش یافت و نظر معامله‌گران جلب شد و همچنین دارایی خود را روی این پروژه سرمایه‌گذاری کردند، نقشه و توطئه بانیان پروژه قابل اجرا است؛ یعنی توسعهدهندگان نقدینگی استخر توکن را خارج و کوین‌های باارزشی مانند اتریوم را برداشت می‌کنند، در نهایت ناپدید می‌شوند و در عرض مدت زمان کوتاهی ارزش توکن با خاک یکسان می‌شود.
۲. کلاهبرداری از طریق دستکاری قراردادهای هوشمند
یکی دیگر از انواع کلاهبرداری راگ پول، دستکاری قراردادهای هوشمند برای به دام انداختن سرمایهگذاران است. در این روش توسعهدهندگان کدهای قراردادهای هوشمند را به نحوی مقداردهی می‌کنند که معامله‌گران جدید نتوانند پس از خرید، دارایی خود را برداشت و یا به فروش برسانند.
زمانی که کاربران از طریق صرافی‌های غیرمتمرکز توکن چنین پروژه‌هایی را خریداری می‌کنند، به این معنی است که قرارداد هوشمند را تایید و پذیرفته‌اند؛ روند خرید سرمایهگذاران جدید ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که به اندازه کافی ارزش توکن افزایش یابد. حال وقت این است توسعهدهندگان دارایی خود را به فروش برسانند و با سود کسب شده ناپدید شوند!
چگونه می‌توانیم راگ پول را شناسایی کنیم؟
یکی از موضوعات مهم در بازار مالی و مخصوصا ارزهای دیجیتال، شناخت پروژه‌های راگ پول و کلاهبرداری است. در ادامه قصد داریم نکاتی در باب این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم تا کمک کنیم در زمان سرمایه‌گذاری مراقب دارایی و سرمایه خود باشید.
۱. نداشتن محدودیت زمانی در نقدینگی
با توجه به بررسی پروژه‌های راگ پول، تیم‌های حرفه‌ای به این نتیجه رسیده‌اند که این نوع پروژه‌های کلاهبرداری قفل زمانی برای نقدینگی توکن ندارند. در پروژه‌های عادی، بنیان‌گذاران باید از قراردادهای هوشمند استفاده کنند و قفل زمانی بلند مدت (معمولا بین ۳ تا ۵ سال) روی بخش عمده‌ای از نقدینگی پروژه ایجاد کنند.
با این کار به سرمایهگذاران نشان می‌دهند هیچ امکانی برای بی‌ارزش کردن دارایی و نیز خروج نقدینگی وجود ندارد. در صورت عدم وجود محدودیت زمانی برای نقدینگی باید به پروژه شک کرد؛ علاوه بر این‌ها، درصد و میزان نقدینگی قفل شده نیز اهمیت دارد.
در سایر پروژه‌ها، ارزش قفل شده (TVL) حدود ۹۰ الی ۱۰۰ درصد از مجموع کل توکن‌ها است؛ بنابراین می‌توان گفت هر چه میزان ارزش قفل شده در یک پروژه بیشتر باشد، اطمینان به آن راحت‌تر خواهد بود.
۲. جعلی یا ناشناس بودن توسعهدهندگان
فعالیت و میزان اعتبار توسعهدهندگان پروژه‌ها را بررسی کنید. آیا تیم این پروژه توانایی و تخصص کافی را دارند؟ آیا ایده‌های جدید و نوآورانه‌ای را معرفی کرده‌اند؟ آیا اسمی از آن‌ها در فضای مجازی و در دنیای ارزهای دیجیتال برده شده است؟
اگر پاسخ شما به سوالات بالا خیر باشد، یعنی با توسعه‌دهندگانی ناشناس، احتمالا جعلی و کلاه‌بردار روبه‌رو هستید که تنها درخواست‌شان از شما سرمایه‌گذارای تمام دارایی‌تان بر روی این پروژه بدون هیچ پرسش و پاسخی است!
سعی کنید پیش از هر سرمایه‌گذاری پرریسک روی پروژه‌های ناشناخته، سابقه و میزان فعالیت و نیز دنبال‌کنندگان تیم پروژه را بررسی کنید؛ اینکه چه مقدار حساب کاربری آن‌ها جدید است، چه مقدار با سایرین تعامل دارند. اگر به پروفایل‌های جدید با تعاملات کم برخورد کردید، بسیار مراقب باشید.
نکته بعدی در مورد چنین پروژه‌هایی نحوه تبلیغ آن‌ها است؛ اگر تبلیغات پر سر و صدا و غیرعادی از طریق اینفلوئنسرهای ناآشنا به این حوزه به چشم خورد، احتمالا پروژه سالمی سرراه شما قرار نگرفته و باید زنگ خطر برای شما فعال گردد.
نکته: ناشناس بودن در حوزه توکن‌های غیرمثلی (NFT) متفاوت از حوزه دیفای است؛ بنابراین در دنیای ارزهای دیجیتال و حوزه دیفای ناشناس بودن می‌تواند بستری برای کلاهبرداری باشد.
۳. وعده‌های کسب نجومی سود
هرگاه پروژه‌ای وعده‌های سود نجومی و پولدار شدن یک شبه را داد، قطعا باید به آن پروژه شک کنید! در اکثر پروژه‌ها سودهای چندصد درصدی غیرمنطقی هستند؛ بنابراین توصیه می‌کنیم هنگامی که پروژه‌های این چنینی را مشاهده کردید کمی بیشتر از پیش مراقب باشید و تمام جوانب را بسنجید تا با پروژه کلاهبرداری روبه‌رو نشوید.
۴. ارزیابی نشدن توسط تیم‌های حرفه‌ای
معمولا اکثر پروژه‌ها پیش از عرضه به بازار توسط شرکت‌ها و تیم‌های حرفه‌ای امنیتی بررسی می‌شوند. اگر پروژه‌ای بررسی نشده باشد ممکن است مشکلات و دستکاری‌های در کدها قرارداد هوشمند آن وجود داشته باشد؛ در این صورت کلاه‌برداران به راحتی می‌توانند سرمایه افراد را ناگهانی ناپدید و بی‌ارزش کنند.
برای مواجه نشدن با پروژه‌های راگ پول و از بین نرفتن سرمایه‌تان بهتر است پیش از سرمایه‌گذاری گزارش‌های مرتبط با پروژه را بررسی و به دقت بخوانید؛ به ادعاهای پروژه و تیم آن اکتفا نکنید و احتمالات کلاهبرداری و جعلی بودن را در نظر بگیرید.
۵. عدم ارائه نوآوری خاص در پروژه
معمولا هدف پروژه‌های راگ پول و کلاهبرداری توسعه، نوآوری و ماندگاری نیست؛ توسعهدهندگان و بنیان‌گذاران آن‌ها برای پیشرفت و حل مشکلات موجود تلاش نمی‌کنند. برای بررسی چنین مواردی کافی است وب‌سایت رسمی پروژه و وایت‌پیپر آن را مشاهده کنید.
ممکن است با وب‌سایتی بی‌کیفیت و نیز طراحی کپی‌برداری شده روبه‌رو شوید که وایت‌پیپر آن کمتر از ۲۰ صفحه باشد و اطلاعاتی گنگ، نامفهوم و جعلی را ارائه می‌دهد؛ بنابراین اگر در وب‌سایت و یا وایت‌پیپر هیچ اطلاعات مهم و سازنده‌ای از پروژه دریافت نکردید، مجددا باید بگوییم زنگ خطر باید برای شما فعال شود.
۶. قرار داشتن بخش زیادی از توکن‌ها در دست افراد محدود
به عنوان آخرین مورد از شناسایی پروژه‌های راگ پول و جعلی، می‌توان به مقدار تمرکز توکن‌ها در اختیار افراد اشاره کرد. اگر بخش زیادی از توکن‌ها در دست افراد محدودی از پروژه باشد، امکان دستکاری قیمت‌ها و فریب سرمایهگذاران مهیا می‌شود.
باید این نکته را در نظر داشته باشید که هیچ کیف پولی نباید بیشتر از ۵ درصد توکن‌ها را در اختیار داشته باشد مگر اینکه این سرمایه از قفل زمانی برخوردار باشد تا بتوان به آن اطمینان کرد.
معرفی برخی منابع برای تشخیص پروژه‌های راگ پول
با استفاده از سایت‌های زیر می‌توانید به صورت رایگان درباره پروژه‌های راگ پول و کلاهبرداری اطلاعات بدست آورید؛ اطلاعاتی نظیر گزارش‌های ارائه شده توسط تیم‌های امنیتی، معرفی پروژه‌های جعلی، تعداد دارندگان و نحوه توزیع توکن‌ها و….
- توکن اسنیفر (Token Sniffer)
- راگ داک (RugDoc)
- بی اس چک (bscheck.eu)
- اتر اسکن (Etherscan)
- بی اس سی اسکن (BSCscan)
کلام آخر
راگ پول را به عنوان یکی از شیوه‌های جدید کلاهبرداری در حوزه دیفای می‌شناسند و یکی از معروف‌ترین پروژه‌هایی که با چنین ترفندی موفق به سرقت زیادی از دارایی سرمایهگذاران ناآگاه شد توکن اسکویید گیم بود. در دنیای ارزهای دیجیتال احتیاط شرط اول است؛ بنابراین بهتر است پیش از هر سرمایه‌گذاری، تحقیق و بررسی‌های لازم را انجام دهید تا با پروژه‌های راگ پول و کلاهبرداری مواجه نشوید.
در این مقاله با ارزتودی به معرفی اینکه راگ پول چیست و چگونه می‌توانید آن را تشخیص دهید پرداختیم. آیا شما با چنین پروژه‌های روبه‌رو شده‌اید؟ تجربه خود را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
راگ پول چیست؟
راگ پول یک نوع کلاهبرداری در حوزه دیفای و ارزهای دیجیتال است که توسعهدهندگان پروژه با رها کردن پروژه دارایی سرمایهگذاران را به سرقت میبرند.
انواع راگ پول چیست؟
۱. کلاهبرداری از طریق استخر نقدینگی ۲. کلاهبرداری از طریق دستکاری قراردادهای هوشمند
بررسی چه مواردی به ما در شناسایی راگ پول کمک می‌کند؟
۱. محدودیت زمانی در نقدینگی ۲. تیم و توسعهدهندگان پروژه ۳. اهداف و وعده‌های تیم پروژه ۴. بررسی افراد سرشناس و تیم‌های حرفه‌ای ۵. نوآوری‌های خاص و جدید در پروژه و بررسی وایت پیپر ۶. حجم توزیع توکن بین افراد محدود
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.
