قرارداد هوشمند (Smart Contract)، کدهای برنامه نویسی هستند که در بستر بلاک چین ذخیره شده و موجب تسهیل امور دیجیتالی می‌شوند. قراردادهای هوشمند انجام تراکنش‌های معتبر را بدون دخالت واسطه امکان‌پذیر می‌کنند. از آنجا که این یک سیستم غیرمتمرکز است، نیازی به پرداخت به واسطه‌ها ندارید که به همین دلیل موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه شما می‌شود.
در حال حاضر دولت‌ها، قرارداد هوشمند را به رسمیت نمی‌شناسند؛ اما با توجه به نیاز مردم به اسمارت کانترکت‌ها، مقاومت دولت‌ها نمی‌تواند در بلند مدت ادامه دار باشد. بنابراین، شناخت هرچه بهتر قرارداد هوشمند، اعم از انواع و سازوکار آنها می‌تواند به کمک شما بیاید.
تاریخچه قرارداد هوشمند
جالب است بدانید که از سال ها قبل از بیت کوین، عبارت قرارداد هوشمند تعریف شده بود. در سال ۱۹۹۷، نیک زابو (Nick Szabo) دانشمند علوم کامپیوتر، حقوقدان و رمزنگار مطرح آمریکایی، با هدف نگهداری از قراردادها در یک دفتر کل توضیع شده، مفهوم قرارداد هوشمند را مطرح کرد.
اهمیت قرارداد هوشمند با توسعه بلاک چین بیشتر احساس شد و رفته رفته بر اهمیت آن افزوده می‌شود. توجه مردم به امنیت، تعهد، وقت شناسی، اعتماد، ساده سازی و کاربردی بودن باعث شده است که توسعه و استفاده از قرارداد هوشمند، روز به روز بیشتر شود.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟
زمانی که دو یا چند انسان، برای تعهد انجام کاری در آینده به هم وعده می‌دهند، دو اتفاق ممکن است بیافتد؛ در حالت اول، دو طرف بر اساس شناختی که از یکدیگر دارند به حرف هم اعتماد می‌کنند و در حالت دوم، زمانی که شناخت و اعتمادی بین دو طرف نیست، یک قرارداد بین هم ثبت می‌کنند تا طبق آن عمل کنند. به تعهدی که در حالت دوم روی کاغذ دیجیتال یا واقعی ثبت می‌شود، قرار داد معمولی می‌گویند.
در قرارداد معمولی، طرفین معامله برای هم قیدهایی را تعریف می‌کنند که به شامل وظایف خود و طرف مقابلشان است؛ آن ها متعهد می‌شوند که طبق قرارداد، در زمان مقرر شده به وظایفشان عمل کنند. قرارداد هوشمند، تمامی این فرآیند را در غالب کدهای برنامه نویسی تعریف کرده است. این تعهدنامه مانند سایر برنامه های کدنویسی شده، در شرایط خاص به صورت خودکار برنامه هایی که توسط برنامه نویس به آن داده شده است را اجرا می‌کند.
برای مثال، زمانی که یک کالا از اینترنت سفارش می‌دهید، در زمان پرداخت وجه به صورت آنلاین، برنامه اینطور تعریف شده است که در صورت تایید شدن تراکنش نام شما را در لیست خریداران ثبت کند و در صورت عدم تایید، پیام خطا در تراکنش را برایتان ارسال کند.
تفاوت قرارداد کلاسیک و هوشمند
قرارداد هوشمند همان نقشی را دارد که نوع معمولی آن ایفا می‌کند؛ اما تفاوت های بین نوع کلاسیک و دیجیتال بسیار قابل توجه است. اولین کاربرد Smart Contract، بی نیاز کردن کاربر به داشتن اعتماد به شخص مقابل است. در ادامه بر اهمیت این ویژگی پی خواهید برد. در معاملات سنتی، حتی با وجود داشتن قولنامه، ترس عدم انجام به تعهدات، توسط شخص مقابل وجود داشت. داشتن قرارداد معمولی، تضمینی بر انجام تعهدات طرفین نیست! تفاهم‌نامه‌های سنتی زمانی کاربرد دارند که در صورت انجام ندادن تعهدات، شخص مقابل، با استناد بر مفاد قرارداد بتواند حق خود را بگیرد. بدیهی است که این نوع سیستم بسیار زمانبر و از نظر روحی، چالش برانگیز هستند.
آیا قراردادهای هوشمند، کارمزد دریافت می‌کنند؟
مهمترین ویژگی اسمارت کانترکت (Smart Contract) در از بین بردن واسطه هاست. حذف واسطه به منزله کاهش زمان معامله و کاهش مخارج جانبی آن مثل کارمزدهای گزاف است. قرارداد هوشمند مانند یک دستیار شخصی است و مثل یک حقوقدان، آشنا به قوانین و مانند یک میانجی گر، کار راه انداز است.
در مورد کارمزد این مدل از قراردادها می‌توان اینطور گفت که واسطه‌ها حذف می‌شوند؛ اما کارمزدها نه! واسطه به شخص یا اشخاصی می‌گویند که دارایی کاربر تحت کنترل آن هاست و با آن کالاهای مورد نیاز کاربر را دریافت می‌کنند و از همان دارایی، کارمزد خود را برمی‌دارند؛ صرافی بایننس، نمونه قابل قبولی از یک واسطه است.
در قراردادهای هوشمند، در ازای تنظیم و البته انجام دادن امور مربوط به معامله، مبلغی به عنوان کارمزد از کاربر دریافت می‌کنند. اساس صرافی های غیر متمرکز بر پایه قراردادهای هوشمند چیده شده است. بدون شک با از بین رفتن برخی از موانع، به زودی شاهد تحولی در میزان استفاده از Smart Contract در زندگی روزمره خواهیم بود.
قرارداد هوشمند، دستگاه فروش خودکار
بهترین روش برای توصیف قراردادهای هوشمند مقایسه این فناوری با دستگاه فروش خودکار است. با این ابزار، بیت کوین را در دستگاه فروش (به عنوان مثال دفترکل) قرار داده و سپرده، گواهینامه یا هر چیزی که در قرارداد شما قید شده باشد، به حساب شما وارد می‌شود.
بنابراین؛ این قرارداد به طور خودکار تمام تعهدات را اجرا می‌کند. همانطور که ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، برنامه نویس ۲۲ ساله اتریوم، آن را در اجلاس DC Blockchain توضیح داد، سازوکار قراردادهای هوشمند اینطور است که دارایی را به یک برنامه منتقل و این نرم افزار یک کد را اجرا و به طور خودکار تعیین می‌کند که کالا و سرمایه باید به یک شخص ارسال یا از فردی دریافت گردد.
امنیت Smart Contract
زمانی که معامله بین کاربران ایجاد می‌شود، دفترکل غیرمتمرکز سندی را ذخیره و تکثیر می‌کند که تمام نودها در شبکه بلاک چین می‌توانند آن را مشاهده کنند. این روش، امنیت و تغییرناپذیری خاصی به اعتبار اسمارت کانترکت‌ها می‌دهد.
پس از اتمام مراحل برنامه نویسی یک قرارداد هوشمند، زمانی که توسط کلاینت (نرم افزار متصل کننده به شبکه بلاک چین) به شکل یک قرارداد رسمی روی شبکه ثبت شود، یک نسخه برای تمام اعضا قابل مشاهده خواهد بود. در این شرایط، هیچ کاربری نمی‌تواند پس از فروش یک کالا ادعایی راجع به آن داشته باشد؛ چراکه همه می‌توانند شاهد عقد قرارداد و پایان معامله باشند.
بنابراین؛ در صورت درست بسته شدن Smart Contract، امنیت آن تضمین شده است. به عبارت دیگر، اگر برنامه نویس یا برنامه نویسان مورد نظر، کار خود را درست انجام دهند، هیچ کس نمی‌تواند در امنیت قرارداد هوشمند تداخلی ایجاد کند. حتی خود برنامه نویسان نیز پس از انتشار یک قرارداد نمی‌توانند آن را متوقف یا دچار نقص کنند. سوال اینجاست که اگر در زمان نوشتن یک قرارداد، اشتباهی از برنامه نویس سر بزند، تکلیف چه می‌شود؟
معایب قرارداد هوشمند
این قرارداد ها پس از قرارگیری روی بلاک چین می‌توانند تا ابد روی شبکه کار کنند و هیچکس، حتی انتشار دهنده و برنامه نویس آن نیز از متوقف کردن آن ناتوان‌اند. با این حساب، اگر در زمان کدنویسی، اشتباهی رخ بدهد چه خواهد شد؟ همانطور که حدس می‌زنید این اشتباه غیر قابل جبران است و برای متوقف کردن آن هیچ عملی نمی‌توانید انجام دهید مگر اینکه به عنوان برنامه نویس یک قرارداد استاتوس آن را غیرفعال کنید.
یکی از مشکلاتی که قراردادهای هوشمند دارند این است که توسط عوامل انسانی کدنویسی می‌شوند. زمانی که پای انسان به موضوعی باز می‌شود، می‌توان انتظار خطای انسانی داشت. سال ها پیش، به دلیل وجود مشکل امنیتی در کدهای کانرکت DAO، بیش از ۵۰ میلیون دلار اتریوم به سرقت رفت. توسعه دهندگان، با اعمال هارد فورک اتریوم، سرمایه از دست رفته را به نوعی برگرداندند. پس از آن، کوین قبلی به اتریوم کلاسیک تغییر نام داد و کوین جدید، اتر Ethereum نام گرفت.
مثال هایی برای Smart Contract
فرض کنید شما یک آپارتمان اجاره کرده‌اید و می‌توانید این کار را با پرداخت ارز دیجیتال از طریق بلاکچین انجام دهید. شما رسیدی دریافت می‌کنید که در قرارداد مجازی ما موجود است. من کلید ورود دیجیتالی که تا تاریخی مشخصی فعال است را به شما می‌دهم. اگر این کلید را زودتر از سررسید اجاره ارسال کنم، این باعث می‌شود تا هنگام رسیدن تاریخ، کارمزد و کلید به ترتیب برای من و شما آزاد شود.
این سیستم با شروط If-then کار می‌کند و صدها نفر شاهد آن هستند، بنابراین می‌توانید انتظار یک تحویل بدون نقص را داشته باشید. اگر من کلید را به شما بدهم، مطمئناً به من پول می‌دهید. اگر مقدار مشخصی بیت کوین ارسال کنید، کلید را دریافت می‌کنید. این سند به طور خودکار پس از گذشت زمان لغو و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند این کد را بدون آگاهی سایرین دستکاری کنند.
شما می‌توانید در شرایط مختلف از قراردادهای هوشمند استفاده کنید؛ از مشتقات مالی گرفته تا حق بیمه، نقض قراردادها، قانون املاک، اجرای اعتبار، خدمات مالی، فرایندهای حقوقی و توافق‌نامه‌های مالی.
یک نمونه قرارداد هوشمند
در اینجا کد یک قرارداد هوشمند که در بلاکچین اتریوم نوشته شده را مشاهده می‌کنید. قراردادها را می‌توان بر روی هر بلاکچینی رمزگذاری کرد، اما اتریوم به دلیل قابلیت پردازش نامحدود، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ این قرارداد تصریح می‌کند که به سازنده قرارداد ۱۰ هزار BTC (به عنوان مثال بیت‌کوین) داده شود. اسمارت کانترکت (Smart Contract) به هر کسی که موجودی کافی دارد اجازه می‌دهد این BTCها را بین دیگران توزیع کند.
نحوه استفاده از Smart contract
جری کوومو (Jerry Cuomo)، معاون ارشد فناوری‌های بلاکچین در IBM معتقد است که قراردادهای هوشمند می‌توانند در سراسر زنجیره، از خدمات مالی گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی و بیمه استفاده شوند. در اینجا چند نمونه از کارکردهای آنها آورده شده است:
دولت
عده‌ای بر این باورند که تقلب در سیستم رای‌گیری بسیار دشوار است، اما با این وجود قراردادهای هوشمند با ارائه یک سیستم بی نهایت ایمن، تمام نگرانی‌ها را برطرف می‌کنند. آرای رمزنگاری شده توسط دفاتر کل محافظت می‌شوند و برای دسترسی به آنها به قدرت محاسباتی فوق العاده‌ای لازم است که هیچ کس چنین قدرتی را ندارد.
بنابراین تنها خدا می‌تواند این سیستم را هک کند! قراردادهای هوشمند می‌توانند میزان مشارکت کم در انتخابات را افزایش دهند. بیشتر ایستایی موجود ناشی از یک سیستم کهنه است که موجب صف‌های طولانی، نشان دادن هویت و تکمیل فرم‌های خسته کننده است. با قراردادهای هوشمند داوطلبان می‌توانند فرایند رای‌گیری را بصورت آنلاین انجام دهند و به احتمال زیاد میلنیال‌ها (نسل هزاره) به طور دسته جمعی رای دهند.
مدیریت
بلاکچین نه تنها یک دفترکل به عنوان منبع اعتماد فراهم می‌کند، بلکه به دلیل دقت، شفافیت و سیستم خودکار، معضلات احتمالی را در ارتباطات و گردش کار اصلاح می‌کند. به طور معمول، عملیات تجاری باید یک رفت و آمد را متحمل شوند. دفترکل بلاکچین این کار را ساده می‌کند. همچنین اختلافاتی را که معمولاً با پردازش مستقل اتفاق می‌افتد و ممکن است منجر به دادخواست‌های پرهزینه و زمانبر در حل و فصل شود را کاهش می‌دهد.
خودرو
ما در حال پیشرفت از موجودات اولیه به ربات‌های فوق‌العاده هوشمند هستیم. به آینده‌ای فکر کنید که همه چیز خودکار است. گوگل با تلفن‌ها، عینک‌ها و حتی ماشین‌های هوشمند به آنجا می‌رسد. این همان جاییست که قراردادهای هوشمند به ما کمک می‌کند. یک مثال ساده، وسایل نقلیه بدون راننده یا خودپارک است که در آن قراردادهای هوشمند می‌توانند نقش «اوراکل» را بازی کنند و تشخیص دهند چه کسی در تصادف مقصر بوده است. یک شرکت بیمه اتومبیل با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌تواند نرخ‌های متفاوتی بر اساس شرایط کار مشتریان با وسایل نقلیه، دریافت کند.
اوراکل (Oracle) تقریبا چیزی شبیه به منبع اطلاعات برای Smart Contract است. برای مثال، اگر قراردادی تعهد پیشبینی وضعیت آب و هوا را برعهده دارد، اوراکل می‌تواند سایت هواشناسی باشد که اطلاعات را برای قرارداد ارسال می‌کند.
مشاور املاک
از طریق قراردادهای هوشمند می‌توانید پول بیشتری بدست آورید. به طور معمول اگر می‌خواستید آپارتمان خود را به شخصی اجاره دهید، برای تبلیغات باید به یک واسطه مانند Craigslist یا روزنامه مبلغی را بپردازید و سپس برای تأیید اینکه شخص اجاره پرداخت کرده مجددا مبلغی را پرداخت کنید.
دفاترکل هزینه‌های شما را کاهش می‌دهند؛ تمام کاری که شما باید انجام دهید پرداخت از طریق بیت‌کوین و رمزگذاری قرارداد خود در دفتر است. واسطه‌ها، آژانس‌های املاک و مستقلات، اعطا کنندگان وام و هر شخص مرتبط با حوزه املاک می‌توانند سود کسب کنند.
مراقبت‌های بهداشتی
سوابق بهداشت شخصی می‌توانند با استفاده از یک کلید خصوصی در بلاکچین رمزگذاری و ذخیره شوند و تنها به افراد خاص امکان دسترسی به آنها را دهد. از این استراتژی می‌توان برای اطمینان از انجام تحقیقات از طریق قوانین HIPAA (به روشی مطمئن و محرمانه) استفاده کرد. رسیدهای جراحی می‌توانند در بلاکچین ذخیره و به طور خودکار برای ارائه‌دهندگان بیمه ارسال شوند. همچنین دفاترکل می‌توانند برای مدیریت بهداشت عمومی استفاده شوند، مانند نظارت بر داروها، تطبیق مقررات، نتایج آزمایش و مدیریت منابع بهداشتی.
قراردادهای هوشمند بسیار جذاب هستند!
آنچه قراردادهای هوشمند به شما می‌دهد عبارتند از:
- خودمختاری: شما هستید که توافق می‌کنید! برای تأیید، نیازی به کارگزار یا سایر واسطه‌ها نیست و این امر خطر دستکاری توسط شخص ثالث را نیز از بین می‌برد، زیرا روند آن به جای اینکه توسط یک یا چند نفر انجام شود، به طور خودکار توسط شبکه انجام می‌شود.
- اعتماد: اسناد شما در یک دفترکل مشترک رمزگذاری شده است. هیچ راهی وجود ندارد که کسی آن را از دست بدهد.
- پشتیبان‌گیری: تصور کنید بانک حساب پس‌انداز شما را از دست بدهد. در بلاکچین هر یک از دوستان شما حامی شما بوده و اسناد شما چندین بار کپی می‌شود.
- ایمنی: رمزنگاری و رمزگذاری وب سایت‌ها، اسناد شما را ایمن نگه می‌دارد. هکی در کار نیست. در حقیقت به یک هکر فوق‌العاده هوشمند برای شکستن کدها و نفوذ به آن نیاز است.
- سرعت: به طور معمول برای پردازش دستی اسناد، می‌بایست زمان زیادی را صرف فرآیندهای بروکراسی کنید. قراردادهای هوشمند از کد نرم‌افزاری برای خودکار کردن وظایف استفاده می‌کنند و بدین ترتیب در زمان فرآیندهای تجاری صرفه‌جویی می شود.
- پس‌انداز: قراردادهای هوشمند از آنجا که حضور واسطه‌ها را از بین می‌برند، در هزینه شما هم صرفه‌جویی می‌کنند.
- دقت: قراردادهای هوشمند نه تنها سریع‌تر و ارزان‌تر هستند بلکه از خطاهایی که در نتیجه پر کردن دستی فرم ها ایجاد می‌شود هم جلوگیری می‌کنند.
مشکلات قراردادهای smart contract
قراردادهای هوشمند کاملا هم ایده‌آل نیستند. اگر اشکالی در کد وارد شود چه می‌شود؟ یا چگونه دولت‌ها باید چنین قراردادهایی را تنظیم کنند؟ چگونه دولت‌ها از تراکنش‌های قرارداد هوشمند مالیات می‌گیرند؛ با این وجود متخصصان در تلاش‌اند تا بر مشکلات موجود فایق آیند، اما این معضلات، پذیرندگان بالقوه را از ورود به این سیستم منصرف می‌کند.
بلاکچین‌هایی که می‌توانند قراردادهای هوشمند را پردازش کنند:
-
بیت‌کوین
بیت‌کوین برای پردازش تراکنش‌های BTC عالی است، اما توانایی کمی در پردازش اسناد دارد.
-
زنجیره‌های جانبی
این نام دیگری برای بلاکچین‌هایی است که در مجاورت بیت‌کوین اجرا می‌شوند و فضای بیشتری برای پردازش قراردادها فراهم می‌کنند.
-
NXT
یک پلتفرم بلاکچینی عمومی که شامل مجموعه محدودی از الگوها برای قراردادهای هوشمند است.
-
اتریوم
اتریوم یک پلتفرم بلاکچینی عمومی و پیشرفته جهت کدگذاری و پردازش قراردادهای هوشمند است. شما می‌توانید هر آنچه را که مایل هستید کدگذاری کنید، اما مجبورید با استفاده از توکن اتر کارمزد محاسبات را پرداخت کنید.
پیش بینی و آینده قراردادهای هوشمند
بخشی از آینده قراردادهای هوشمند درگیر شدن با این مسائل است. به عنوان مثال در Cornell Tech، وکلا اصرار دارند که قراردادهای هوشمند باید وارد زندگی روزمره ما شوند و زمان خود را وقف تحقیق درخصوص این معضلات کرده‌اند؛ در واقع وقتی صحبت از قراردادهای هوشمند (Smart Contract) می‌شود، ما وارد یک دنیای علمی تخیلی می‌شویم.
مرکز فناوری اطلاعات Search Compliance، معتقد است که قرارداد هوشمند ممکن است موجب تغییر در برخی صنایع، مانند قانون شوند. در این صورت وکلا از نوشتن قراردادهای سنتی به تولید الگوهای استاندارد قرارداد هوشمند روی خواهند آورد. صنایع دیگر مانند مشاغل تجاری، شرکت‌های اعتباری و حسابداران نیز ممکن است برای انجام کارهایی مانند حسابرسی در لحظه و ارزیابی ریسک خود از قراردادهای هوشمند استفاده کنند.
سوالات متداول
کاربرد قرارداد هوشمند در صرافی های دیجیتال به چه گونه است؟
در تمام صرافی های غیر متمرکز مثل یونی سواپ، پروسه های مربوط به خرید و فروش توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. به عبارت دیگر، دسترسی و کنترل اداره کنندگان صرافی ها از دارایی کاربران قطع شده است.
آیا کارمزد شبکه به کارمزد بلاک چین مرتبط است؟
زمانی که در یک شبکه مانند بلاک چین اتریوم فعالیت می‌کنید، از هر معامله مقداری پول به عنوان کارمزد کسر خواهد شد. فی قرارداد هوشمند با مقدار کارمزد شبکه ارتباط مستقیم دارد.
اوراکل (Oracle) چه مشکلی می‌تواند برای قرارداد هوشمند به وجود بیاورد؟
اوراکل تقریبا یک نوع منبع خارجی برای قرارداد هوشمند است؛ معمولا Smart Contract بر اساس اطلاعاتی که از اوراکل ها دریافت می‌کنند تصمیم می‌گیرند. اگر Oracle مورد نظر، یک منبع اطلاع رسانی قابل دست کاری مانند ویکی‌پدیا باشد، می‌تواند برای قرارداد مشکل ایجاد کند.
نکته: این مطلب هیچ‌گونه پیشنهاد خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری نیست و صرفا جهت آشنا شدن شما کاربران عزیز با ارزهای دیجیتال ارائه شده است و ارزتودی در قبال آن مسئولیتی ندارد.
۲ دیدگاه. نظر خود را با ما به اشتراک بگذارید.
سلام
ممنون از اطلاعات خوبتون؛ به نظرتون روزی میرسه که دولت ها قرارداد هوشمند رو به رسمیت بشناسن؟
درود بر شما؛
این تکنولوژی به شدت کاربردی و همه فن حریف است که در صورت درست استفاده شدن می‌تواند کمک مردم باشد. در جواب شما، معلوم نیست که این اتفاق با چه کیفیتی و در چه زمانی رخ بدهد؛ ولی قطعا اتفاق خواهد افتاد.