زی کش (Zcash) یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر یک بلاک چین است که از یک شیوه رمزنگاری کاربردی پیشرفته با استفاده از آدرس‌های محافظت شده برای ایجاد امنیت و ناشناس ماندن استفاده می‌کند. این ارز دیجیتال مانند بیت کوین روی یک بلاک چین متن‌باز ایجاد شده است و جزو ارزهای دیجیتال حریم خصوصی یا پرایوسی کوین محسوب می‌گردد.
مشاهده: قیمت لحظه ای Zcash
بلاک چین زی کش به لطف استفاده از فناوری zk-SNARK – شکل خاصی از الگوریتم اثبات دانش-صفر (Zero-Knowledge Proof) – به نودهای شبکه این امکان را می‌دهد تا تراکنشها را بدون افشای جزئیات فراداده (Metadata) کاربران و به طور کاملا ناشناس تأیید کنند.
پروتکل zk-SNARKs به مجموعه‌ای از پارامترهای عمومی نیاز دارد تا کاربران بتوانند تراکنش‌های خصوصی را ایجاد و تأیید کنند. پارامترهای عمومی زی کش (Zcash) که محاسباتی چند جانبه، پیچیده و ایمن دارند، با نام «Trusted Setup» شناخته می‌شوند.
زی کش (Zcash) چیست؟
نیاز کاربران اینترنت به یک ارز دیجیتال امن با قابلیت حفظ حریم خصوصی دلیل اصلی محبوبیت ارز دیجیتال زی کش است. البته کاربران این بلاک چین می‌توانند به منظور مطابقت با بازرسی‌ها و قوانین مالیاتی اطلاعات تراکنشها، مانند آدرس‌های خود را به اشتراک بگذارند.
ارز دیجیتال زی کش که با نماد اخصاری ZEC شناخته می‌شود، برای حفظ امنیت بلاک چین خود از الگوریتم اثبات کار (PoW) و تابع هش SHA-256 استفاده می‌کند. این تابع بخشی از مجموعه الگوریتم‌های SHA-۲ است که توسط بیت کوین نیز استفاده می‌شود. در حال حاضر، صرافی‌های شناخته‌شده‌ای مانند بایننس، اوکی‌اکس، هوبی، کوین تایگر و FXT از این ارز دیجیتال پشتیبانی می‌کنند.
تاریخچه پیدایش زی کش
ارز دیجیتال زی کش (ZEC) در سال ۲۰۱۶ توسط شرکت الکترونیک کوین (Electronic Coin) – که در ابتدا Zerocoin Electric Coin نام داشت – راه‌اندازی شد. زوکو ویلکاس (Zooko Wilcox-O’Hearn)، مؤسس این شرکت و متخصص امنیت اطلاعات و رمزنگاری است. او با همراهی چند تن از محققان و اساتید دانشگاه جان هاپکینز، ام‌آی‌تی، دانشگاه تل آویو و تکنیون، پروتکل زی کش را ایجاد کردند. بنیاد ECC حدود ۳ میلیون دلار برای ایجاد اولین نسخه پروتکل زی کش سرمایه‌گذاری کرد و این پرایوسی کوین با استفاده از پایگاه کد‌های بیت کوین ایجاد شد. زوکو ویلکاس در گذشته با پروژه‌های Digicash، Mojo Nation و سیستم فایل فروشگاهی Tahoe Least-Authority File Store همکاری داشته و همچنین تابع هش رمزنگاری BLAKE3 را اختراع کرده است.
ارز دیجیتال زی کش، بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌ها با نام «Sprout Series» را همراه با دو به‌روزرسانی اصلی برای پروتکل به نام Overwinter و Sapling منتشر کرد. بنیاد زی کش در ماه مارس سال ۲۰۱۷ با سرمایه حاصل از فروش ۲۷۳٬۰۰۰ واحد ZEC که پاداش سرمایه‌گذران بود تأسیس شد. مراسم Powers of Tau، بزرگترین مراسم محاسباتی چند حزبی جهان، توسط این بنیاد برگزار شد. سومین ارتقای زی کش، با نام Blossom در سال ۲۰۱۹ انجام شد که هدف آن کاهش زمان بلاک به ۷۵ ثانیه بود. بعد از آن به‌روز‌رسانی‌های Heartwood و Canopy در جولای و نوامبر ۲۰۲۰ انجام شدند. در این به‌روزرسانی‌ها زی کش «پاداش بنیانگذاران» را حذف کرد و پاداش ماینر‌ها را از ۶.۲۵ واحد ZEC به ۳.۱۲۵ واحد ZEC کاهش داد.
ارز دیجیتال زی کش (ZEC)
بلاک چین زی کش (ZCash) تمام تراکنش‌های انجام شده را ذخیره می‌کند. همچین، این پراویسی کوین مانند بیت کوین، محدودیت استخراج ۲۱ میلیونی دارد. زاتوشی (Zatoshi) کوچک‌ترین واحد شمارش ارز دیجیتال زی کش و با یک صد میلیونم یا ۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ ZEC است. شما می‌توانید توکن زی کش (ZEC) را از بیشتر صرافی‌های ایرانی و خارجی خریداری و در اغلب کیف پول‌های ارز دیجیتال نگهداری کنید. در حال حاضر (۱۶ شهریور ۱۴۰۰)، ارز دیجیتال (Zcash) یا ZEC با قیمت حدودی ۵۸ دلاری و ارزش بازار ۸۸۱,۶۱۱,۱۰۱ دلار در رتبه ۵۱ بازار قرار دارد.
| بنیان‌گذار | زوکو ویلکاس موسس شرکت الکترونیک کوین |
| سال عرضه | ۲۰۱۶ |
| حداکثر عرضه | ۲۱ میلیون واحد |
| سایت رسمی | z.cash |
بلاک چین زی کش
آدرسها
آدرسها در بلاک چین زی کش دو نوع هستند: آدرس‌های خصوصی (Z) و آدرس‌های شفاف (T). هر دو آدرس قابلیت همکاری با یکدیگر را دارند، از این رو می‌توان دارایی را در هر جهت بین این دو آدرس منتقل کرد. با این حال، کاربران باید از پیامد‌های حریم خصوصی هر آدرس آگاه باشند. آدرس‌های T توسط اکثر کیف پول‌ها و صرافی‌ها پشتیبانی می‌شوند، در حالی که سایر آدرسها در حال ارتقا به شکل Z هستند.
انواع تراکنشها
در زی کش، ۴ نوع تراکنش وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را در جدول زیر ببنید:
| انواع تراکنش | توضیحات |
| عمومی (Public) یا T به T | این زمانی است که دو آدرس t با هم جمع شوند. در بلاک چین زی کش، موجودی و مبلغ جابجا شده برای عموم شفاف است. تراکنش بیت کوین مشابه تراکنش عمومی است. |
| محافظت‌شده (Shielding) یا T به Z | بین یک آدرس t و یک آدرس z، یک تراکنش محافظ صورت می گیرد. موجودی و مبلغ تراکنش در آدرس z (گیرنده) محافظت‌شده یا پنهان هستند، اما در آدرس t (فرستنده) قابل مشاهده یا عمومی هستند. |
| غیر محافظ‌شده (Deshielding) یا Z به T | یک تراکنش غیر محافظ شده نیز بین یک آدرس t و یک آدرس z انجام می‌شود که در آن پول از آدرس z به آدرس t منتقل می شود. در آدرس z، موجودی و مبلغ تراکنش محرمانه است، اما در آدرس t، آن غیر محافظ‌شده یا عمومی هستند. |
| خصوصی (Private) یا Z به Z | یک تراکنش خصوصی بین دو آدرس z وجود دارد. هم موجودی و هم مبلغ معامله محرمانه است. |
ساختار تامین بودجه
توکن‌های جدید ZEC به صورت “پاداش بلاک” ایجاد می‌شوند؛ یعنی وقتی یک بلاک جدید استخراج می‌شود و به انتهای زنجیره بلاک می‌رسد، کوین‌ها مینت (ضرب) شده و به صورت ۸۰:۲۰ تقسیم می‌شوند. یعنی ۸۰ درصد به ماینر‌ها و ۲۰ درصد به بنیانگذاران می‌رسد.
از طرفی زمانی که انتشار ZEC به ۲۱ میلیون نزدیک می‌شوند، هر ۴ سال یکبار پاداش بلاک نصف می‌شود (مانند نصف شدن بیت کوین). البته پس از نصف شدن نیز، جوایز بلاک در نسبت ۸۰:۲۰ باقی می‌مانند اما نحوه توزیع آن فرق می‌کند. به طوری که از ۲۰ درصد باقی مانده حدود ۸ درصد آن به صندوق کمک‌های مالی عمده، ۷ درصد به ECC و ۵ درصد باقی مانده به بنیانگذاران زی کش داده می‌شود. پاداش بلاک از زمان نصف شدن در سال ۲۰۲۰ حدود ۳.۱۲۵ واحد ZEC است.
کلید
یک کلید مشاهده، با فعال کردن دسترسی خواندن، به کاربر آدرس z اجازه می‌دهد تا داده‌های تراکنش را به اشتراک بگذارد. کاربر کنترل بر اطلاعات افشا شده را حفظ می‌کند. برای اهداف حسابرسی، مبارزه با پولشویی، و قوانین مالیاتی، چنین افشای انتخابی مجاز است.
سایر ویژگی‌های پشتیبانی
- تنظیم کردن تراکنش‌های کم کارمزد ( ZEC ۰. ۰۰۱)
- پیام‌های رمزگذاری شده
- دوره انقضای پیش فرض ۴۰ بلوک (یا ۵۰ دقیقه)
- امکان تراکنش چند امضایی (در حال حاضر فقط برای تراکنش‌های عمومی قابل دسترسی هستند.)
مقایسه بلاک چین زی کش و بیت کوین
این دو بلاک چین سه تفاوت اصلی با یکدیگر دارند که عبارتند از:
- برخلاف بیت کوین، زی کش، دارای مکانیزم حفظ حریم خصوصی zk-SNARKs داخلی است. (ارزهای دیجیتال دیگر مانند مونرو، دش، ورج و هوریزان نیز بر حریم خصوصی متمرکز هستند)
- آدرس‌های بیت کوین ناشناس نیستند و می‌توان از طریق آن‌ها هویت کاربر را پیدا کرد. با این حال، از آنجایی که تراکنش‌های Zcash از طریق zk-SNARKها روی یک بلاک چین خصوصی منتقل می‌شوند، آدرس‌های فرستنده و گیرنده و همچنین مبلغ تراکنشها فاش نمی‌شوند.
- زمان بلاک (Block Time) زی کش ۷۵ ثانیه است در صورتی که بلاک تایم بیت کوین حدود ۱۰ دقیقه است.
چگونه Zcash استخراج (ماین) می‌شود؟
دستگاه‌های ASIC برای حل چالش‌های ریاضی ارائه شده توسط الگوریتم هش Equihash در روش استخراج رمزنگاری “اثبات کار” با یکدیگر رقابت می‌کنند. ماینر‌ها کوین‌های تازه تولید شده را برای تلاش‌های خود دریافت می‌کردند. کوین‌های زی کش قبلاً فقط با استفاده از ماینر GPU قابل استخراج بودند. اما بعد از معرفی Antminer Z۹ mini در ژوئن ۲۰۱۸، از طریق ماینر ASIC نیز قابل استخراج شد.
محاسبات سود بخشی
سودآوری استخراج زی کش به مواردی مانند درآمد‌ها، هزینه‌ها، میزان سرمایه‌گذاری وابسته است.
درآمد
برای تعیین سودآوری، می‌توان از ماشین‌حساب‌های استخراج رمزنگاری که در دسترس عموم هستند، استفاده کرد. چرا که دانستن میزان درآمد روزانه ۱Msol از قدرت هش ضروری است. تخمین درآمد باید در یک افق سرمایه‌گذاری یک تا سه ساله انجام شود. قیمت Zcash، نرخ هش، کاهش درآمد به دلیل مشکل شبکه و تغییرات پیش‌بینی‌شده در پاداش بلاک ماینر‌ها، همه مسائلی هستند که باید در نظر گرفته شوند.
هزینه عملیات
هزینه‌های عملیاتی تحت تأثیر هزینه‌های انرژی ماینر و همچنین هزینه‌های استخر استخراج قرار می‌گیرد. در نتیجه، برق‌رسانی به تجهیزات با برق کم هزینه حیاتی است. معادن دیگر در تلاش برای استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر هستند.
میزان سرمایه‌گذاری
ماینر‌ها باید روی تجهیزات به‌روز، قابل اعتماد و کارآمدی سرمایه‌گذاری کنند که بازدهی انرژی را به حداکثر می‌رساند و در عین حال توان عملیاتی بالا را حفظ می‌کند.
نکته: ماینر‌ها می‌توانند با استفاده از تجهیزات کارآمد، مصرف برق کم هزینه و سایر متغیر‌ها، بازده قابل توجهی را در طول زمان تنظیم کنند.
خرید سخت‌افزار ماینینگ و هاست
زی کش در گذشته در هر دو دستگاه CPU و GPU قابل استخراج بود. اما با بهبود تجهیزات ماینینگ، رایانه‌های ASIC کارآمدتر به سخت‌افزار مورد علاقه استخراج ارز دیجیتال برای ماینر‌های حرفه‌ای و استخر‌های استخراج تبدیل شدند. ASICs مخفف Application-Specific Integrated Circuit (مدار‌های مجتمع ویژه برنامه) است. نسبت به پردازنده‌ها و پردازنده‌های گرافیکی نسل قبلی، کارآمدتر و راحت‌تر برای استخراج Zcash قابل تنظیم هستند.
دستگاه‌های استخراج ASIC را می‌توان در یک سایت ماینینگ هاستینگ یا در خانه قرار داد. از معایب میزبانی ASIC در خانه می‌توان به مصرف انرژی بالا اشاره کرد که می‌تواند به سیم‌کشی و فیوز‌های برق آسیب برساند و همچنین صدای بلندی که در هنگام کار ایجاد می‌کنند.
سایت‌های ماینینگ هاستینگ هزینه‌های راه‌اندازی، برق و نگهداری را بر عهده دارند. بهترین سایت‌های ماینینگ هاستینگ Core Scientific، Skychain Technology و Optimum Mining Host هستند. دستگاه‌های ASIC با وصل شدن به منبع تغذیه و اتصال به کابل شبکه کار می‌کنند. برای یافتن آدرس IP دستگاه، کاربران باید از یک برنامه اسکن مانند AngryIP یا Locator استفاده کنند. یک داشبورد پس از قرار دادن آدرس IP در URL یک مرورگر وب برای شروع استخراج نشان داده می‌شود.
پیوستن به یک استخر استخراج (mining pool)
به جای استخراج انفرادی، بهتر است از یک استخر استخراج استفاده کنید. استخر‌های ماینینگ بر اساس نرخ هش مشارکت‌کننده، جریان درآمد ثابت‌تری را ارائه می‌دهند. قبل از پیوستن به یک استخر بهتر از مواردی مانند، اندازه استخر، روش‌های پرداخت، موقعیت جغرافیایی استخر، آمار، خدمات مشتری، کارمزد استخر، رابط کاربری و زمان پینگ به سرور را بررسی کنید. سعی کنید استخر‌هایی با نرخ پرداخت بالا و رابط کاربری خوب انتخاب کنید. استخر‌های F۲pool، Antpool، Poolin، Viabtc، Flypool، Slushpool و Luxor از محبوب‌ترین استخر‌های استخراج Zcash هستند.
تنظیمات کیف پول زی کش
آخرین مرحله ماین کردن ZEC راه‌اندازی یک کیف پول و آدرس زی کش جهت دریافت پاداش است. برای محافظت از ناشناس بودن خود بهتر است از آدرس‌های محافظت شده زی کش استفاده کنید. کاربران باید بررسی کنند که آیا استخر استخراج از آدرس‌های محافظت شده پشتیبانی می‌کند یا خیر.
مزایا و معایب استفاده از Zcash
اصلی‌ترین مزایای بلاک چین زی کش:
- نرخ پایین معاملات
- ناشناس بودن تراکنش‌های کاربران
- امکان افشای اطلاعات در صورت نیاز
- انقضای معامله
- معاملات چند امضایی
اصلی‌ترین عیب بلاک چین زی کش نیز این است که می‌تواند پناهگاهی امن (به ویژه در دارک وب) برای هکر‌های و مجرمان سایبری باشد. اگرچه زی کش مدعی است چندین کاربرد قانونی برای Zcash وجود دارد؛ برای مثال یک کاربر مبتلا به بیماری مزمن که دارو‌ها را به صورت ناشناس خریداری می‌کند، کسب‌وکار‌هایی که از اسرار تجاری یا اطلاعات زنجیره تأمین خود در برابر رقبا محافظت می‌کنند و سایر نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی.
آینده بلاک چین زی کش
مخترع زی کش اخیراً اعلام کرده است که به دنبال تبدیل مکانیسم انرژی بر “اثبات کار” به مکانیزم سازگار با محیط زیست “اثبات سهام” است. گره‌های “اثبات سهام” شبکه می‌توانند دارایی‌ها را به عنوان وثیقه سپرده‌گذاری کنند، اما اگر غیر قانونی عمل کنند، در معرض خطر مصادره قرار می‌گیرند. به گفته Wilcox-O\’Hearn، “اثبات سهام” سبک‌تر، سریع‌تر و ایمن‌تر با هزینه ارزان‌تر است. این پتانسیل را دارد که به طور قابل توجهی ردپای کربن کریپتو را به حداقل برساند. مخترع زی کش در مصاحبه‌ای نیز گفت بود که “اثبات سهام” قبلاً خود را در پروژه‌های موفقیت‌آمیزی مانند الگوراند، تزوس و کاردانو نشان داده است.
سوالات متداول
تراکنشها در بلاک چین زی کش چند نوع هستند؟
۴ نوع تراکنش داریم: ۱. عمومی (T به T) ۲. محافظت شده (T به Z) ۳. غیرمحافظت شده (Z به T) ۴. خصوصی (Z به Z)
تفاوت بلاک چین بیت کوین و زی کش در چیست؟
۱. زیکش دارای مکانیزم حفظ حریم خصوصی است؛ اما بیت کوین اینگوه نیست. ۲. آدرسها و تراکنشها در زیکش فاش نمیشود؛ اما در بیت کوین آدرسها ناشناس نیست. ۳. زمان بلاک زیکش ۷۵ ثانیه است؛ اما بیت کوین حدود ۱۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.
