بسیاری از شرکت‌های سنتی، توسط هیئت مدیره اداره می‌شوند که می‌توانیم آن را به عنوان حاکمیت متمرکز طبقه‌بندی کنیم. میانگین تعداد اعضای هیئت مدیره بزرگ‌ترین شرکت‌ها، حدود ۱۰ نفر است که تمام قدرت در دست این افراد قرار دارد. در طرفی دیگر، توکن حاکمیتی (Governance Token) روشی است که سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAOs) و امور مالی غیرمتمرکز دیفای (DeFi) از آن استفاده می‌کنند.
توکن حاکمیتی روشی متفاوت برای اداره سازمان‌ها است؛ یک روش مدیریت و حکمرانی عادلانه‌تر، غیرمتمرکزتر و شفاف‌تر را ارائه می‌دهد که هر توکن برابر با یک رای است. این توکن‌ها بری اتصال جوامع به یکدیگر طراحی شده‌اند تا از توسعه پروژه‌های بلاک چین اطمینان حاصل شود. امروزه بازار ارزهای دیجیتال به سمت غیرمتمرکز شدن پیش می‌رود و یکی از تاثیرگذارترین عوامل برای رسیدن به این هدف، توکن‌های حاکمیتی هستند. در این مقاله به توضیح توکن حاکمیتی و نحوه کار آن‌ها و اهمیت وجود این توکن‌ها در بازار ارزهای دیجیتال صحبت خواهیم کرد.
حاکمیت در جامعه به چه معناست؟
حاکمیت برای هر جامعه‌ای ضروری است؛ اما اینکه حاکمیت چگونه و با چه روشی اعمال شود اهمیت بیشتری دارد. حاکمیت می‌تواند یک فرد واحد به عنوان مدیر در یک سازمان باشد، می‌تواند افرادی به عنوان هیئت مدیره باشد و یا می‌تواند تمام سهامداران یک سازمان باشد.
هر چه سطوح حاکمیت را جلوتر می‌آییم، به غیرمتمرکز شدن نزدیک‌تر می‌شویم و این دقیقا چیزی است که افراد یک جامعه خواهان آن هستند. حال جامعه ارزهای دیجیتال را در نظر بگیرید که پروژه‌های مختلفی در این جامعه فعالیت می‌کنند و نیاز به حاکمیت دارند؛ اینجاست که توکن‌های حاکمیتی وارد عمل می‌شوند تا به حاکمیت غیرمتمرکز کمک کنند.
توکن حاکمیتی چیست؟
توکن حاکمیتی یا Governance Token همانطور که از نامش پیداست، توانایی حاکمیت بر یک جامعه را به افراد دارنده توکن، می‌دهد. دارندگان توکن حاکمیتی می‌توانند از توکن برای تاثیر مستقیم بر تغییر جهت و ویژگی‌های پروتکل بلاک چین پروژه استفاده کنند. یعنی می‌توانند در مورد ویژگی‌هایی مانند هزینه‌ها و توزیع پاداش، رابط کاربری یا حتی کدهای زیرساخت پروژه رای دهند.
پروژه‌های حوزه دیفای، دارای توکن‌های حاکمیتی هستند که رایگیری تنها ویژگی آن‌ها نیست؛ افراد دارای این توکن‌های حاکمیتی می‌توانند از آن‌ها برای وام گرفتن، استیک کردن و یا کسب درآمد از طریق ییلد فارمینگ استفاده کنند؛ اما در نهایت هدف و وظیفه اصلی توکن حاکمیتی توزیع قدرت است.
از آنجا که توکن حاکمیتی مسئله جدیدی در جامعه است، هنوز بحث‌های زیادی در مورد کارایی آن‌ها وجود دارد؛ به عنوان مثال، برخی باور دارند که توکن حاکمیتی کلید غیرمتمرکز بودن است، در حالی که برخی نگران ایجاد تمرکز قدرت میان گروه کوچکی از دارندگان توکن هستند.
نحوه کار توکن حاکمیتی
همانطور که گفتیم توکن حاکمیتی، روش اصلی برای تحقق حاکمیت غیرمتمرکز در پروژه‌های DeFi، DAO و برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) هستند. دارندگان توکن های حاکمیتی با رای دادن می‌توانند مسیر یک پروژه را مشخص کنند؛ رای‌گیری‌ها از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند تا نتایج به صورت خودکار و بدون تقلب اجرا شوند.
توکن MKR یکی از اولین Governance Tokenها است که توسط MakerDAO ارائه شد؛ دارندگان توکن حاکمیتی MKR، پروتکل Maker را اداره می‌کنند، به این صورت که هر توکن برابر با یک رای است و در رای‌گیری‌ها تصمیمی که بیشترین آرا را داشته باشد اجرا خواهد شد. هدف از این تصمیم‌گیری‌ها اطمینان از ثبات، شفافیت و کارایی استیبل کوین MakerDAO است.
در جامعه DeFi، پروتکل Compound که افراد می‌توانند در آن وام دهند یا وام بگیرند، دارای توکن حاکمیتی COMP است و از کاربران خود برای تصمیمات کلیدی کمک می‌گیرد. این پروتکل دیفای توکن حاکمیتی خود را متناسب با فعالیت‌های زنجیره‌ای کاربران تخصیص می‌دهد؛ به عبارتی در این پروتکل هرچه بیشتر وام بگیرید یا وام دهید، توکن COMP بیشتری دریافت می‌کنید.
این پروژه در سال ۲۰۲۰ کنترل کلید مدیریت شبکه را رها کرد و اکنون به طور کامل توسط دارندگان Governance Token و بدون هیچ روش حاکمیتی جایگزین اداره می‌شود. پروژه‌های دیگری که دارای توکن حاکمیتی هستند عبارتند از: صرافی غیرمتمرکز Uniswap و Pancakeswap، پلتفرم وام‌دهی دیفای Aave، پلتفرم دنیای مجازی Decentraland و….
با توجه به توضیحات گفته شده، متوجه می‌شویم که هر پروژه می‌تواند قوانین خاص خود را برای Governance Token داشته باشد. توکن‌ها می‌توانند بر اساس مدل‌های محاسباتی مختلف بین سهامداران (تیم موسس، سرمایه‌گذاران، کاربران) توزیع شوند.
برخی از توکن‌های حاکمیتی فقط در مجموعه‌ای خاص از مسائل حاکمیتی اعتبار دارند و برخی دیگر به اکثر فعالیت‌ها می‌توانند رای دهند؛ حتی کاربران با استیک کردن بعضی از توکن های حاکمیتی می‌توانند سود مالی کسب کنند، در حالی که بعضی پلتفرم‌ها چنین امکانی برای توکن حاکمیتی خود فراهم نمی‌کنند.
ارزش بازار توکن‌های حاکمیتی
در حال حاضر توکن‌های حاکمیتی COMP ،UNI ،AAVE ،SNX ،YFI و MKR حجم بازار ۴.۱ میلیارد دلاری دارند که دست کمی از حجم بازار بیت کوین کش با ارزش ۴.۸ میلیارد دلار نیست. اما این ارزش بازار چگونه کسب شده و از کجا آمده است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که بخش بزرگی از ارزش بازار توکن‌های حاکمیتی از طریق وام‌دهی، استکینگ و استخراج نقدینگی تامین می‌شود. به عنوان مثال، کامپوند به عنوان یکی از موفق‌ترین پروژه‌های توکن حاکمیتی شناخته می‌شود؛ زیرا از طریق توکن خود کابران را تشویق می‌کند بیشتر وام بگیرند یا وام دهند تا پاداش بیشتری کسب کنند. این موضوع باعث شده تا تقاضا برای COMP افزایش یابد.
مزایا و معایب توکن حاکمیتی
Governance Tokenها در دنیای ارزهای دیجیتال تاثیرگذار هستند؛ یعنی می‌توانند سودمند باشند و یا گاهی به ضرر معامله‌گران باشند! در ادامه می‌خواهیم درباره مزایا و معایب آن‌ها صحبت کنیم.
مزایا
- مهم‌ترین ویژگی توکن حاکمیتی، توزیع قدرت و ایجاد جامعه‌ای غیرمتمرکز است. حاکمیت غیرمتمرکز توسط Governance Token فعال می‌شود که باعث می‌شود مدیریت به جامعه وسیعی از افراد منتقل شود و منافع سازمان و کاربران همسو شود.
- دیگر مزیت توکن حاکمیتی توانایی ایجاد جوامع فعال، مشارکتی و نزدیک است. دارندگان توکن‌ها برای بهبود و توسعه پروژه به رای دادن تشویق می‌شوند و از آنجا که هر توکن برابر با یک رای است، زمینه تصمیم‌گیری منصفانه‌تر و عادلانه‌تر خواهد بود.
معایب
- شاید بزرگ‌ترین چالش توکن حاکمیتی نهنگ‌ها هستند؛ نهنگ‌ها افرادی هستند که درصد زیادی از توکن‌ها را در اختیار دارند. اگر در یک پروژه، نهنگ‌ها بخش قابل توجهی از توکن حاکمیتی آن را در اختیار داشته باشند، می‌توانند به راحتی روند رایگیری را به نفع خود تغییر دهند؛ در نتیجه توسعه‌دهندگان باید از توزیع منصفانه اطمینان حاصل کنند.
- با این حال، اگر توزیع توکن حاکمیتی منصفانه و عادلانه باشد، هیچ تضمینی برای سودمند بودن تصمیمات وجود ندارد؛ زیرا باز هم تصمیمات و آرای مختلفی در رایگیری شاهد خواهیم بود که می‌تواند به پلتفرم آسیب وارد کند.
- از دیگر معایب توکن‌های حاکمیتی می‌توانیم به نوسانات آن‌ها در شبکه اشاره کنیم. هر زمان که رایگیری و یا تغییری در جامعه رخ می‌دهد روی ارزش آن توکن تاثیر مستقیم می‌گذارد؛ این تاثیر ممکن است به ضرر پلتفرم باشد و باعث کاهش ارزش توکن شود!
آینده توکن حکومتی چه خواهد بود؟
با توجه به بزرگ‌تر شدن جامعه بلاک چین در حوزه‌های مختلف، توکن‌های حاکمیتی می‌توانند در بخش‌های بیشتری کاربردهای گسترده‌تری داشته باشند. به عنوان مثال، وب ۳ (Web3) جایی است که Governance Tokenها می‌توانند به ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز کمک کنند.
توکن‌های حاکمیتی برای رفع مشکلات و چالش‌ها، به تکامل خود ادامه می‌دهند و مکانیسم‌های جدید برای بهبود روندهای خود پیدا خواهند کرد؛ ممکن است با تغییرات جدید این فضا پیچیده‌تر شود، اما زمانی که نوآوری جدید باشد طرفداران بیشتر و جدیدی نیز جذب می‌شوند.
یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر آینده توکن حاکمیتی، تغییرات نظارتی و وضع قوانین سختگیرانه است؛ زیرا برخی دولت‌ها ممکن است این توکن‌ها را به عنوان اوراق بهادار در نظر بگیرند که در نهایت می‌تواند آن‌ها را تحت قوانین سختگیرانه قرار دهد و روی نحوه عملکرد توکن‌ها تاثیر بگذارد.
نتیجه‌گیری
با اینکه توکن‌های حاکمیتی در مراحل اولیه توسعه هستند، اما برای پروژه‌های DeFi و DAO بسیار مفید واقع شدند و به رشد این پروژه‌ها کمک شایانی کرده‌اند. این توکن‌ها با داشتن قدرت رای، توانسته‌اند گامی بزرگ در جهت تمرکززدایی پروژه‌ها و جوامع ارزهای دیجیتال بردارند.
به‌طور کلی، توکن‌های حاکمیتی جوامع بلاک چین و دنیای ارزهای دیجیتال را به سمت هدف اصلی، یعنی غیرمتمرکز بودن، سوق می‌دهد و این کار را با توزیع قدرت رای بین دارندگان توکن انجام می‌دهد. آن‌ها با وجود نوظهور بودن توانسته‌اند تاثیرات خوب و زیادی در بازار ایجاد کنند و به گسترش خود ادامه خواهند داد. اگر تجربه استفاده از توکن حاکمیتی دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
