در امور مالی غیرمتمرکز ریسک طرف مقابل به شرایط می‌گویند که چقدر ممکن است یک طرف معامله در انجام تعهدات خود کم کاری کند. ریسک‌های طرف مقابل انواع مختلفی دارند که در هر قرارداد ممکن است یک شکل از آن‌ها را دید. بیت‌کوین باعث حذف ریسک طرف مقابل شده است. اما سایر حوزه‌های ارزهای دیجیتال از جمله صرافی‌ها هنوز با این اصطلاح درگیر هستند.
مثالی از ریسک طرف مقابل
برای مثال زمانی را در نظر بگیرید که یک بانک به مشتری خود وام می‌دهد. با این کار می‌توان گفت که بانک ریسک طرف مقابل را می‌پذیرد. این بدان معنی است که این احتمال وجود دارد که مشتری آن‌ها نتواند وام را بازپرداخت کند. عکس این مثال نیز وجود دارد. زمانی که مشتری در بانکی سپرده‌گذاری می‌کند، ریسک را می‌پذیرد و دچار ریسک طرف مقابل می‌شود. یعنی بانک ممکن است ورشکسته شود و سپرده‌های مشتری از بین برود.
ناگفته نماند ریسک طرف مقابل زمان سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی مانند اوراق بهادار شرکتی و سایر اشکال مختلف اوراق قرضه نیز وجود دارد. در واقع میزان سوددهی اوراق قرضه، سنجشی برای اندازه‌گیری ریسک آن است. هر چه سود بیشتر باشد، میزان ریسک نیز بالاتر است.
بیت‌کوین راه‌حلی برای ریسک طرف مقابل
بیت کوین به عنوان راه حلی برای تعدادی از مشکلات مربوط به ریسک طرف مقابل در پول دیجیتال ایجاد شد.
در وایت پیپر بیت‌کوین آمده است “در حال حاضر، انجام معاملات در اینترنت تقریباً به مؤسسات مالی که به عنوان اشخاص ثالث قابل اعتماد پرداخت‌های الکترونیکی را انجام می‌دهند، متکی است. در حالی که این سیستم برای اکثر تراکنش‌ها به اندازه کافی خوب کار می‌کند، اما همچنان ایراداتی دارد.”
بیت‌کوین اولین شکل واقعی پول دیجیتال را ایجاد کرد. قبل از بیت‌کوین تنها ذخیره IOU برای دلار با سایر ارزهای فیات با یک مؤسسه مالی شخص ثالث وجود داشت. رگولاتور‌ها از سرتاسر جهان این شخص ثالث را هدف قرار داده بودند و در هر زمان ممکن بود رگولاتور‌ها از انتقال وجوهی که یک شخص یا سازمان در اختیار دارد به مقصد‌های پرداخت خاصی جلوگیری یا ضبط کنند.
در سیستم پولی بیت کوین هیچ چیزی مرتبط با ریسک طرف مقابل وجود ندارد. کاربران بیت کوین‌های خود را بدون اشخاص ثالث و سانسور تراکنش‌های در کیف پول خود نگهداری می‌کنند.
رویداد‌های مهم تاریخی مرتبط به ریسک طرف مقابل
در تاریخ بار‌ها اتفاق افتاده است که در قرارداد‌های طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده است. در این بخش دو رویداد مهم در این مورد را بررسی می‌کنیم.
مدیریت ضعیف ریسک‌های بالقوه مرتبط با تعهدات وام وثیقه‌شده، علت اصلی رکود بزرگ (CDOs) بود. در اصل، وام‌های مسکن با سطوح ریسک متفاوت در CDOهایی فهرست‌بندی شدند که رتبه‌بندی بالایی از تعدادی از شرکت‌های رتبه‌بندی دریافت کردند. در نتیجه، بین ارزش ریسک طرف مقابل که تصور می‌شود با دارایی‌های پایه مرتبط است و ارزش آن دارایی‌ها اختلاف وجود داشت. بانک‌ها تا حد زیادی از CDO استفاده کرده بودند. نهایتاً زمانی که وام‌گیرندگان نتوانستند وام‌های خود را پرداخت کنند، بانک‌ها متحمل ضرر‌های بزرگی شدند. این اتفاق باعت به‌روز یک فروپاشی شدید اقتصادی شد.
کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴ راه را برای تبدیل شدن دلار آمریکا به پیشرو در بین ارزهای ذخیره جهانی هموار کرد. ایالات متحده در جریان این اجلاس متعهد شد که همیشه به سایر کشور‌ها اجازه دهد یک اونس طلا را به قیمت ۳۵ دلار بازخرید کنند. ایالات متحده در طول دو دهه بعد دلار بسیار بیشتری نسبت به طلا تولید کرد. اگر در آن زمان تمام کشور‌ها اقدام به بازخرید طلا‌های خود با دلار می‌کردند، ایالات متحده نمی‌توانست تناسب ۳۵ دلار برای هر انس طلا را حفظ کند. به همین دلیل، ریچارد نیکسون، رئیس جمهور ایالات متحده، مبادلات طلا را متوقف و تجارت بین‌المللی را در سال ۱۹۷۱ ممنوع کرد.
از این رو می‌توان گفت که ریسک طرف مقابل در سیستم پولی برتون وودز این بود که ایالت متحده نتوانست به تعهدات خود مبنی بر اجازه بازخرید یک انس طلا در ازای ۳۵ دلار پایبند باشد.
ریسک طرف مقابل در ارزهای دیجیتال
صرافی‌های متمرکزی که در وهله اول دسترسی کاربران را به ارز دیجیتال به خصوص بیت‌کوین فراهم می‌کنند، بارزترین نمونه از این هستند که چگونه ریسک طرف مقابل به سرعت به اکوسیستم بیت‌کوین نفوذ کرده است. زمانی که کاربران بیت کوین خود را به یک صرافی منتقل می‌کنند، ریسک طرف مقابل دوباره وارد سیستم بیت کوین می‌شود. چنین خطراتی شامل مواردی از قبیل هک شدن، از دست دادن بیت کوین کاربران یا مواجه شدن با مشکلات دیگری است که صرافی را مجبور می‌کند وعده خود را مبنی بر واگذاری بیت کوین کاربران در صورت درخواست نقض کند. در حال حاضر نمونه‌های زیادی از فروپاشی صرافی‌های مختلف در دنیای ارزهای دیجیتال وجود که یکی از جدیدترین آن‌ها صرافی FTX است.
در سال‌های اخیر پیشرفت‌هایی در کاهش ریسک طرف مقابل مرتبط با صرافی‌ها حاصل شده است. برای کاهش ریسک طرف مقابل که کاربران هنگام معامله در صرافی‌ها در معرض آن قرار می‌گیرند، می‌توانید از قرارداد‌های هوشمند، مانند قرارداد‌های موجود در شبکه لایتنینگ و پروتکل آرون استفاده کنید. این روش‌ها عملاً از حضانت بر معاملات صرف نظر می‌کنند. صرافی‌های غیرمتمرکز گزینه دیگری برای مقابله این مشکل هستند. صرافی غیرمتمرکز Bisq یکی از این گزینه‌ها است.
لازم به ذکر است که برخی از افراد معتقدند که ماینر‌ها روش دیگری برای مقابله با ریسک طرف مقابل هستند. اگرچه سیستم بیت کوین به گونه‌ای راه‌اندازی شده است که ماینر‌ها را از انجام این روش منصرف می‌کند، آن‌ها همچنان پتانسیل سانسور پرداخت‌ها یا سازماندهی مجدد تاریخچه تراکنش‌ها را دارند. حمله به بیت کوین توسط ماینر‌ها اساساً یک حمله به منبع درآمد خودشان است.
در نهایت، جالب است بدانید که مواردی که مؤسسات در سیستم مالی متعارف ریسک بیشتری را در نتیجه استفاده از بیت کوین تجربه کرده‌اند، وجود داشته است. به عنوان مثال، با توجه به این فرض که امکان خرید مستقیم بیت کوین با کارت اعتباری به وام گیرندگان وجود دارد، به عنوان مثال، صادرکنندگان کارت اعتباری، محدودیت‌های خرید بیت کوین و سایر دارایی‌های رمزنگاری شده با استفاده از کارت‌های اعتباری را در سال ۲۰۱۷ تشدید کردند.
ریسک طرف مقابل در دیفای و قرارداد‌های هوشمند
همانطور که قبلاً ذکر شد، قرارداد‌های هوشمند پیشرفته در بخشی‌هایی از اکوسیستم بیت‌کوین که هنوز ریسک طرف مقابل در آن‌ها جود دارد، حذف شده است. در طول سال‌ها، پلتفرم‌های متعددی به این نوع قرارداد‌های هوشمند اختصاص داده شده‌اند که یکی از آن‌ها “Counterparty” نامیده می‌شود.
این شبکه‌های مختلف ارزهای دیجیتال جایگزین برای تمرکززدایی بیشتر جنبه‌های سیستم مالی فعلی هستند. جنبشی که در پشت این امر قرار دارد، تأمین مالی غیرمتمرکز (DeFi) نامیده می‌شود.
گفتنی است برخی از سیستم‌های دیفای مانند شبکه لایتنینگ و صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توانند به کاهش ریسک طرف مقابل کمک کنند. اما دسته‌ایی از دیفای‌ها به‌ویژه آن‌هایی که به استفاده از اوراکل متکی هستند، نوع ریسک طرف مقابل موجود در سیستم مالی سنتی را به دنیای ارزهای دیجیتال بازمی‌گردانند.
به عنوان مثال، استیل‌کوین‌ها و برخی دیگر از پروتکل‌های شرط‌بندی غیرمتمرکز متکی به اوراکل هستند. مسأله اساسی در مورد این برنامه‌ها این است که شبکه‌های ارزهای دیجیتال هیچ شناختی از دنیای خارج ندارند. در نتیجه، اگر فردی بخواهد قراردادی هوشمند بسازد که مقداری بیت کوین یا اتریوم را به دارایی قابل اعتمادی مانند دلار آمریکا متصل کند، بلاک چین به مکانیزمی برای دسترسی به داده‌های خارجی نیاز دارد. در این مرحله است که اوراکل‌ها وارد عمل می‌شوند. شایان ذکر است تا کنون اقدامات مختلفی برای کاهش ریسک طرف مقابل در اوراکل‌ها انجام شده، اما هنوز به راه‌حل مطمئنی نرسیده‌ایم.
بدیهی است که بیت کوینی که از طریق یک قرارداد هوشمند به یک دارایی در دنیای واقعی متصل می‌شود، نسبت به بیت کوینی که به تنهایی در یک کیف پول شخصی نگهداری می‌شود، ریسک طرف مقابل بیشتری دارد.
کلام آخر
ریسک طرف مقابل مفهومی در امور مالی است که در آن یک طرف از معامله به تعهدات خود عمل نمی‌کند و طرف دیگر در دچار ریسک می‌کند. برای مثال بانک‌هایی که به مشتریان وام می‌دهند و معرض ریسک طرف مقابل هستند.
نکته: این مطلب هیچ‌گونه پیشنهاد خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری نیست و صرفا جهت آشنا شدن شما کاربران عزیز با ارزهای دیجیتال ارائه شده است و ارزتودی در قبال آن مسئولیتی ندارد.
