شبکه جهانی وب از زمانی که برای اولین بار تحت عنوان وب ۱ در دسترس عموم قرار گرفت، تغییرات زیادی داشته است. جای تعجب نیست که وب همگام با تغییر تقاضای کاربران و پیشرفت‌های تکنولوژیک تکامل یافته است. فناوری وب ۱ تنها برای استفاده از مطالب و تعاملات ساده بود. کاربران به لطف وب ۲ که تا حدی تحت تأثیر توسعه تلفن‌های هوشمند و اتصال به اینترنت بود، می‌توانستند به محتوای خود دسترسی پیدا کرده و از آن‌ها استفاده کنند. وب ۳ یک ایده کاملاً جدید برای وب آینده است. کاربران، باید شناخت کافی از این تکنولوژی داشته باشند و از قابلیت‌های آن استفاده کنند.
مروری بر تاریخچه وب
وب ۱ و وب ۲ علی‌رغم اینکه در طول سال‌ها تغییرات زیادی داشته‌اند، اما دو فاز اصلی صنعت وب هستند.
وب۱ (web1)
اولین اینترنت، وب ۱ بود که معمولاً وب ۱.۰ نامیده می‌شود. این اینترنت از صفحات HTML ایستا تشکیل شده که در آن زمان زبانی بود که برای قالب‌بندی اینترنت استفاده می‌شد. وب ۱ بر روی یک زیرساخت کاملاً غیرمتمرکز کار می‌کرد و به هر کسی اجازه می‌داد بدون دخالت، سرور نصب کند، برنامه‌های کاربردی ایجاد و محتوا را به صورت آنلاین منتشر کند. کاربران وب ۱ برای انجام جستجوی اطلاعات آنلاین به مرورگر‌های وب دسترسی داشتند.
محدودیت‌های وب ۱
در وب ۱، متأسفانه مکانیسمی برای تغییر اطلاعات وجود نداشت. علاوه بر این کاربران نمی‌توانستند به راحتی با یکدیگر در ارتباط باشند. آن‌ها فقط می‌توانستند از طریق پیام رسان‌های چت ساده و انجمن‌ها ارتباط برقرار کنند. در نتیجه کاربران در وب ۱ بیشتر ناظر بودند و نمی‌توانستند با یکدیگر تعامل داشته باشند.
وب ۲ (Web 2)
برخلاف Web۱، اینترنت امروزی متمرکز است، برای توسعه محتوا طراحی شده و عمدتاً توسط شرکت‌های بزرگ و موفق فناوری اطلاعات مانند فیس‌بوک یا اینستاگرام کنترل می‌شود. در واقع پایگاه‌های داده، پردازش سمت سرور، فرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی در اواخر دهه ۱۹۹۰ یک محیط تعاملی‌تر به نام وب ۲ را ایجاد کردند.
اینترنت در حال حاضر بستری برای تولید محتوا است. چه یک نویسنده، عکاس یا یک اینفلوئسنر باشید، می‌توانید به راحتی آثار خود را خلق کرده و در دنیای وب ۲ به نمایش بگذارید. در حالی که پلتفرم‌های فضاهای اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر کاربران را قادر می‌سازد تا با هر کسی در این جهان ارتباط برقرار کنند، ارائه‌دهندگان خدماتی مانند وردپرس (wordpress) و تامبلر (Tumblr) به مردم پلتفرمی برای تولید محتوا ارائه می‌دهند.
ناگفته نماند به لطف اتصال اینترنت تلفن همراه و استفاده گسترده از تلفن‌های همراه، هر کسی ممکن است بدون زحمت از داده‌ها استفاده کند. شرکت‌های وابسته به وب ۲، از این انقلاب اینترنتی بهره بردند. کسب‌وکار‌ها علاوه بر کسب درآمد، پایگاه‌های اطلاعاتی کاربران زیادی را جمع‌آوری کرده‌اند. یک شبکه جهانی اصلی از کاربران و دادههای آن‌ها توسط کسب‌وکار‌های بزرگ‌تری مانند گوگل و فیس‌بوک از طریق کسب کسب‌وکار‌های کوچک‌تر جمع‌آوری شده است.
محدودیت‌های وب ۲
بعد از ظهور وب ۲، شرکت‌های بزرگ اینترنتی به این نتیجه رسیدند که می‌توانند از دادههای کاربر برای حفظ کاربران در اکوسیستم‌های جداگانه خود استفاده کنند. کاربران اغلب متقاعد می‌شوند تا با ارائه تبلیغات سفارشی برای کاربران یا ایجاد مانع در اتصال بین پلتفرم‌های مختلف، به استفاده از خدمات خود ادامه دهند.
در سال‌های اخیر، مسائل اخلاقی مانند سانسور، ردیابی داده‌ها و مالکیت داده‌ها توجه بسیاری از کاربران اینترنت را به خود جلب کرده است. از قضا، به نظر می‌رسد که دادههای کاربر بیشتر به شرکت‌های وب ۲ تعلق دارد تا خود کاربران. ما شاهد مواردی از کنترل ناعادلانه داده‌ها بوده‌ایم که در آن کاربران پس از نقض ناآگاهانه دستورالعمل‌های جامعه داخلی پلتفرم، حساب‌های خود را بسته‌اند. در دهه ۲۰۱۰، اخبار مربوط به سو استفاده فیس بوک در محافظت از دادههای کاربرانش خشم جهانی را نسبت به دادههای شخصی جمع‌آوری شده بدون رضایت کاربران برانگیخت.
برخی از توسعه‌دهندگان با ترکیب وب ۱ و وب ۲، پیشنهادی برای ایجاد اینترنتی غیرمتمرکز و تعاملی ارائه کردند. این اینترنت جدید وب ۳ نام دارد.
وب ۳ چیست؟
با توجه به محدودیت‌هایی که وب ۲ دارد متوجه می‌شویم، وب ۳ گام منطقی بعدی جهت بهبود اینترنت برای کاربران است. وب ۳ با استفاده از فناوری‌های همتا به همتا (P۲P) مانند بلاک چین، واقعیت مجازی (VR)، اینترنت‌اشیا (IoT) و نرم‌افزار منبع باز، قصد دارد دست شرکت‌های بزرگ وب ۲ را برای استفاده از داده‌ها کوتاه کند. با تمرکززدایی، کاربران می‌توانند امیدوار باشند که کنترل محتوای خود و مالکیت دادههای خود را دوباره به دست خواهند گرفت.
ویژگی‌های وب ۳
۱- غیرمتمرکز: به عنوان راه حلی برای مسأله تمرکز که وب ۲ را گرفتار کرده است، تمرکززدایی برای موفقیت وب ۳ ضروری است. علاوه بر بازگرداندن کنترل داده‌ها به افراد، شرکت‌ها باید برای دسترسی به آن هزینه‌ای بپردازند. تمرکززدایی، پرداخت ارز‌های دیجیتال بومی را در دسترس همه قرار می‌دهد و واسطه‌های پرهزینه موجود در زیرساخت پرداخت فعلی وب ۲ را از بین می‌برد.
۲- بدون مجوز: در وب ۳، همه آزاد هستند تا بدون محدودیت با دیگران تعامل داشته باشند، برخلاف تعداد کمی از نهاد‌های قدرتمند که مشارکت را تنظیم می‌کنند یا از ارتباط بین پلتفرم‌ها جلوگیری می‌کنند.
۳- بدون اعتماد: شبکه وب ۳ به کاربران اجازه می‌دهد بدون اعتماد به چیزی جز خود شبکه در فعالیت‌ها شرکت کنند.
مزایا اصلی وب ۳
۱- افزایش امنیت داده‌ها
با توجه به این واقعیت که هکر‌ها برای سرقت اطلاعات مشتریان فقط به یک سیستم نیاز دارند، داده‌هایی که توسط شرکت‌های فناوری اطلاعات در پایگاه‌های داده متمرکز نگهداری می‌شوند، آسیب‌پذیر هستند. دادههای خصوصی را می‌توان با سیستم‌های غیرمتمرکز برای مدیریت و ذخیره‌سازی داده‌ها با امنیت بیشتری ذخیره کرد.
۲- مالکیت داده
با توجه به اینکه یکی از محور‌های وب ۳ مالکیت داده است، کاربران می‌توانند کنترل دادههای خود را دوباره به دست آورند و در صورت تمایل حتی از آن درآمد کسب کنند.
۳- کنترل داده‌ها
تمرکززدایی باعث می‌شود کاربران دیگر تجربه سانسور دادههای خود را نداشته باشند. بدون قدرت سانسور یا توانایی پاک کردن محتوای خاص، کنترل روایت هر گفتمانی برای شرکت‌های بزرگ بسیار دشوارتر خواهد بود.
۴- آزادی مالی
وب ۳ با قادر ساختن کاربران به استفاده، تولید و مالکیت محتوا و دادههای خود، به آن‌ها قدرت بیشتری می‌دهد. کاربران همچنین دسترسی ساده‌ای به اکوسیستم‌هایی خواهند داشت که امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و سایر ابزار‌ها را برای دستیابی به آزادی مالی تسهیل می‌کنند، زیرا وب ۳ بر اساس فناوری بلاک چین ساخته شده است.
۵- تعاملات پیشرفته با دیگران
وب ۳، مانند سایر نسل‌های اینترنت، به استفاده از فناوری‌های جدیدی که پس از فناوری بلاک چین ظاهر می‌شوند، ادامه خواهد داد. به عنوان مثال، برنامه‌های وب ۳ می‌توانند عناصر دیجیتالی از واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و هوش مصنوعی (AI) را برای بهبود تعاملات اجتماعی آنلاین ترکیب کنند.
به عنوان مثال، متاورس، یک دنیای سه بعدی مجازی که کاربران می‌توانند با آواتار‌ها در آن تعامل داشته باشند. کاربران می‌توانند به صورت آنلاین املاک دیجیتال بخرند، بازی کنند و حتی کار از راه دور را در محیط‌های مختلف مانند متاورس انجام دهند.
کلام آخر..
در یک کلام برای مقایسه وب ۲ و ۳ می‌توان گفت وب ۲ اینترنتی متمرکز و وب ۳ اینترنتی کاملاً غیرمتمرکز است. با این حال وب ۳ از آنجایی که تازه ظهور کرده، هنوز به طور کامل پیاده‌سازی و مورد پذیرش واقع نشده است. وب ۳ می‌تواند مشکلات مربوط به داده‌ها را که با وب ۲ دیده‌ایم برطرف کند و به لطف زیرساخت غیرمتمرکز خود، کنترل را به مردم بازگرداند.
